Lưu Vũ Tích

(772 - 842)

Lưu Vũ Tích là nhà văn, nhà thơ người Trung Quốc. Ông sinh tại Lạc Dương, Hà Nam, nguyên quán tổ tiên ở Trung Sơn. Lưu Vũ Tích năm mười chín tuổi học ở Trương An, ông đỗ tiến sĩ năm 21 tuổi, sau lại đỗ khoa Bác học hoành từ. Tác phẩm để lại có 40 quyển. Ông là một nhà tư tưởng duy vật thô phác nổi tiếng đời Đường, ông viết ba thiên "Thiên luận" trình bày sâu sắc thêm tư tưởng vô thần, có ý nghĩ rất tiến bộ đối với đương thời. Ngoài ra ông còn đề xướng quan điểm pháp trị đối với chủ nghĩa đặc quyền của xã hội phong kiến. Sống lưu lạc nhiều năm nơi đất khách, nhất là khi hoài bão lớn, tuổi còn trẻ, ông sinh ra căm phẫn xã hội bất công. Vì vậy mà ông viết khá nhiều thơ phúng thích, nổi tiếng nhất là bài thất ngôn tứ tuyệt "Đùa tặng các bậc quân tử xem hoa". Bất chấp bao lần bị đả kích về chính trị, ông vẫn kiên trì, ngoan cường xem kinh kẻ thù của mình. Ông còn làm khá nhiều bài thơ bộc lộ nỗi phẫn uất trong lòng, hoặc mượn cớ vịnh sử để tỏ chí bất khuất, hoặc lấy cớ vịnh vật để chửi nền chính trị thối nát. Từng sống lấu ở vùng sông Sở núi Ba, ông đã yêu mến học tập ca dao địa phương. Điều này đem lại cho thơ ca ông một phong vị mới. Thành tựu thơ ca của Ông có nhiều mặt. Thơ cận thể nổi bật ở âm điu du dương. Thơ hoài cổ của ông cũng rất được truyền tụng. Thơ ông trong trẻo, hùng hồn, tiết tấu khá hài hoà. Đương thời ông sánh ngang với Bạch Cư Dị
 

Giới thiệu ba trong số tác phẩm tiêu biểu của Lưu Vũ Tích.

Phiên âm Hán Việt: 1. Ô Y hạng Chu Tước kiều biên dã thảo hoa, Ô Y hạng khẩu tịch dương tà. Cựu thời Vương Tạ đường tiền yến, Phi nhập tầm thường bách tính gia. Tản Đà dịch thơ: Ngõ Ô Y [9] Bên cầu Chu Tước cỏ hoa, Ô Y đầu ngõ, bóng tà tịch dương. Én xưa nhà Tạ, nhà Vương Lạc loài đến chốn tầm thường dân gia. Phiên âm Hán Việt: 2. Ẩm tửu khán mẫu đơn Kim nhật hoa tiền ẩm, Cam tâm tuý sổ bôi. Đãn sầu hoa hữu ngữ, Bất vị lão nhân khai. Trần Trọng Kim dịch thơ: Uống rượu xem hoa mẫu đơn Hôm nay uống rượu trước hoa, Uống chơi vài chén để mà gượng vui. Chỉ e hoa biết nói cười, Nở ra đâu có vì người già nua.

Phiên âm Hán Việt: 3. Thục tiên chủ [10] miếu Thiên địa anh hùng khí, Thiên thu thượng lẫm nhiên. Thế phân tam túc đỉnh, Nghiệp phục ngũ châu tiền. Ðắc tướng năng khai quốc, Sinh nhi bất tượng hiền. Thê lương Thục cố kỹ, Lai vũ Nguỵ cung tiền. Dịch nghĩa Miếu Thục tiên chủ Khí anh hùng của ngài (Lưu Bị) còn ở trong trời đất, Ngàn thu sau phải còn khiến người ta kính sợ. Khi ấy thế nước chia làm ba phần, giống như ba chân vạc, Ngài đã khôi phục được nghiệp đế, đem lại thời đại tiền Ngũ châu [11]. Ngài đã tìm được vị Thừa tướng (Khổng Minh) có tài mở nước, Nhưng sinh phải đứa con (Lưu Thiện) không có tài đức giống mình. Những nàng kỹ nữ khi xưa của nước Thục nay phải héo hắt, đau thương, Đến múa trước cung nước Ngụy.