Luận Ngữ

Luận Ngữ là sách sưu tập ghi chép lại những lời dạy của Khổng Tử và những lời nói của người đương thời. Sách Luận Ngữ gồm 20 thiên, mỗi thiên đều lấy chữ đầu mà đặt tên, và các thiên không có liên hệ với nhau.

Đọc sách này, người ta hiểu được phẩm chất tư cách và tính tình của Khổng Tử, nhất là về giáo dục, ông tỏ ra là người thấu hiểu tâm lý của từng học trò, khéo đem lời giảng dạy thích hợp với từng trình độ, từng hoàn cảnh của mỗi người. Như có khi cùng một câu hỏi mà ông trả lời cho mỗi người một cách.

Trình Y Xuyên, một nhà Nho đời Tống nói:

Có người đọc xong Luận Ngữ mà không thấy gì cả, có người đọc xong lại thấy thích thú một vài câu, có người đọc xong thì rất thích thú đến độ múa tay múa chân mà không hay biết.
Bởi vậy, khi đọc Luận Ngữ, phải đọc chậm rãi, suy nghĩ tường tận, càng suy nghĩ càng phát hiện được nhiều điều hay.

Trình Y Xuyên lại nói:

Ai đọc xong Luận Ngữ mà vẫn còn những tính nết như trước khi chưa đọc thì người ấy chưa hiểu được sách Luận Ngữ vậy.
Tóm lại sách Luận Ngữ dạy đạo quân tử một cách thực tiễn, miêu tả tính tình đức độ của Khổng Tử để làm mẫu mực cho người đời sau noi theo.

Thiên 1: Học Nhi

Thiên 2: Vi Chính

Thiên 3: Bát Dật

Thiên 4: Lý Nhân

Thiên 5: Công Dã Tràng

Thiên 6: Ung Dã

Thiên 7: Thuật Nhi

Thiên 8: Thái Bá

Thiên 9: Tử Hãn

Thiên 10: Hương Đảng

Thiên 11: Tiên Tiến

Thiên 12: Nhan Uyên

Thiên 13: Tử Lộ

Thiên 14: Hiến Vấn

Thiên 15: Vệ Linh Công

Thiên 16: Quý Thị

Thiên 17: Dương Hóa

Thiên 18: Vi Tử

Thiên 19: Tử Trương

Thiên 20: Nghiêu Viết





[sửa] Trích Dẩn
Khi hỏi về cách xử thế giữa người với người. Khổng Tử nói sau
Kỷ sở bất dục, vật thị ư nhân (12:2)
Đừng làm những gì mình không muốn người khác làm lại cho mình
Ngôn sở bất tri, Tri sở bất ngôn
Biết không nói, Nói Không biết
Dụng nhân như dụng mộc (用人如用木)
Không tin thì đừng dùng. Dùng thì đừng tỏ thái độ nghi nan.
Lúc nhỏ khí huyết chưa sung túc phải giử gìn sắc dục
Lúc lớn khí huyết đang hăng phải giử gìn việc tranh đấu
Lúc già khí huyết suy kém Phải giử gìn việc tham lam. (16:7)
Có ba thứ ngu dốt :
Không hiểu biết những gì mình đáng biết.
Hiểu biết không rành những gì mình biết.
Hiểu biết những gì mình không cần biết.
Ba điều hạnh phúc :
Một Than xác khỏe mạnh.
Một Tinh thần tự do.
Một Trái tim trong sạch.
Làm thầy thuốc lầm thì giết một người.
Làm thầy địa lý lầm thì giết một họ.
Làm thầy chính trị lầm thì giết một nước.
Làm văn hóa lầm thì giết cả một đời.
Danh vi lớn , không mang lấy mãi.
Công việc lớn, không nên gánh lấy mãi.
Quyền thế lớn, không nên giử lấy mãi
Uy thế lớn, không nên bám lấy mãi.
Người biết Đạo tất không khoe.
Người biết Nghĩa tất không Tham.
Người biết Đức tất không thích tiếng Tâm lừng Lẩy.
Điều dưỡng cái KHÍ lúc đang giận.
Đề phòng CÂU NÓI lúc sướng mồm.
Lưu tâm SỰ NHẪM lúc bối rối.
Biết dùng ĐỒNG TIỄN lúc sẳn sàng.
Chúa tể của Thân là Tâm
Điều của Tâm phát ra là Ý
Bản thân của Ý là Tri
Ý để vào đâu là Vật -- Vương Dương Minh
Mổi ngày ta xét ba điều :
Làm việc cho ai có hết lòng khổng?
Đối với bạn có vẹn chử tín không ?
Đạo thầy truyền có học không ? -- Tăng Tử (1:4)
Tự khiêm người ta càn phục, Tự khoe người ta càn khing Lử Hồi
Kẻ hay hiếu danh, việc làm thường giả dối -- Lả Khôn
Làm điều gì thành thật, thì bụng an ổn, mỗi ngày mỗi hay
Làm điều gì gian dối, bụng băn khoăn, mỗi ngày mỗi dở
Ở đời cái gì thung dung thì còn, cấp bách quá thì mất
Việc mà thung dung thì có ý vị
Người mà thung dung thì sống lâu
Làm việc nghĩa chớ kể thiệt hại
Luận anh hùng chớ kể hơn thua
Tâm niệm trầm tĩnh thì lẽ gì nghĩ chẳng tới
Chí khí cao rộng thì việc gì làm chẳng xong
Tầm thuật quý nhất là sáng suốt
Tướng mạo quý nhất là chính đại
Ngôn ngữ quý nhất là giản dị, Chân thật
Khí kiêng nhất là hung hăng.
Tâm kiêng nhất là hẹp hòi.
Tài kiêng nhất là bộc lộ.
Tâm phải rộng để dung nạp người trong thiên hạ
Tâm phải công bằng để làm việc trong thiên hạ
Tâm phải trầm tĩnh để xét lý trong thiên hạ
Tâm phải vững vàng để chống lại những biến cố trong thiên hạ
Việc sắp xảy ra mà ngăn được, việc đang xảy ra mà cứu được, Đó là quyền biến,
Chưa có việc mà biết việc sắp đến, mới có việc mà biết được việc sau, có tài năng
Định việc mà biết việc xảy ra thế này, thế nọ, như vậy là biết lo xa.
Người như thế là người có kiến thức rộng rãi
Trong thiên hạ có ba cái nguy :
Đức ít mà được ân sủng nhiều.
Tài kém mà ở địa vị cao.
Thân không lập được công to mà hưởng bổng lộc nhiều. -- Hòai Nam Tử
Ở đời có 3 điều đáng tiếc
Một là việc hôm nay bỏ qua
Hai là đời này chẳng học
Ba là thân này lỡ hư -- Chu Hi