(thể thơ: thất ngôn tứ tuyệt)

           

織錦回文 君承皇詔安邊戍， 送君送別河橋路。 含悲掩淚贈君言， 莫忘恩情便長去。 何期一去音信斷， 遣妾屏幃春不暖。 璚瑤階下碧苔生， 珊瑚帳裏紅塵滿。 此時到別每驚魂， 將心何托更逢君。 一心願作滄海月， 一心願作嶺頭雲。 嶺雲歲歲逢君面， 海月年年照得偏。 飛來飛去到君旁， 千里萬里遙相見。 迢迢路遠關山隔， 恨君塞外長為客。 去時送別蘆葉黃， 難悟已經柳花白。 百花散亂逢春早， 春意催人向誰道。 垂楊滿地為君攀， 落花滿地無人掃。 庭前春草真芬芳， 花得秦箏向蓋堂。 為君彈得江南曲， 附寄情深到朔方。 朔方迢迢山難越， 萬里音書長斷絕。 銀妝枕上淚沾衣， 金縷羅裳縫皆裂。 三春鴻雁渡江聲， 此時离人斷腸情。 箏弦未斷腸先斷， 怨結先成曲未成。 君今憶妾重如山， 妾亦思君不暫閒。 織將一板獻天子， 願訪而夫及早還。

Chức Cẩm Hồi Văn Quân thừa hoàng chiếu an biên thú, Tống quân tống biệt hà kiều lộ. Hàm bi yểm lệ tặng quân ngôn, Mạc vong ân tình tiện trường khứ. Hà kỳ nhất khứ âm tín đoạn, Khiển thiếp bình vi xuân bất noãn. Quỳnh dao giai hạ bích đài sinh, San hô trướng lý hồng trần mãn. Thử thời đạo biệt mỗi kinh hồn, Tương tâm hà thác cánh phùng quân. Nhất tâm nguyện tác thương hải nguyệt, Nhất tâm nguyện tác lĩnh đầu vân. Lĩnh vân tuế tuế phùng phu diện, Hải nguyệt niên niên chiếu đắc biên. Phi lai phi khứ đáo quân bàng, Thiên lý vạn lý dao tương kiến. Thiều thiều lộ viễn quan san cách, Hận quân tái ngoại trường vi khách. Khứ thời tống biệt lư điệp huỳnh, Nan ngộ kỷ kinh mai hoa bạch. Bách hoa tán loạn phùng xuân tảo, Xuân ý thôi nhân hướng thùy đạo. Thuỳ dương mãn địa vị quân phan, Lạc hoa mãn địa vô nhân tảo. Đình tiền xuân tảo chân phân phương, Bão đắc Tần tranh hướng họa đường. Vị quân đàn đắc Giang Nam khúc, Phụ ký tình thâm đáo sóc phương. Sóc phương thiều thiều sơn hà việt, Vạn lý âm thư trường đoạn tuyệt. Ngân trang chẩm thương lệ triêm y, Kim lũ la thường hao giai liệt. Tam xuân hồng nhạn độ giang thinh, Thử thì ly nhân đoạn trường tình. Tranh huyền vị đoạn trường tiên đoạn, Oán kết tiên thành khúc vị thành. Quân kim ức thiếp trọng như san, Thiếp diệc tư quân bất tạm nhàn. Chức tương nhất bản hiến Thiên Tử, Nguyện phóng nhi phu cập tảo hoàn.

Dịch nghĩa của Tô Kiều Ngân

Chàng vâng chiếu vua đi đồn trú nơi biên cương
Tiễn chàng qua cầu, đường xa thăm thẳm
Ngậm sầu, ngăn lệ, trao chàng mấy lời
Đừng quên tình này dù xa cách

Một ra đi tin tức đành vắng bặt
Phòng không của thiếp xuân về chẳng ấm
Dưới thềm hoa rêu đã phủ xanh
San hô màng trướng đầy bụi bám

Buổi ấy chia tay lòng khiếp hãi nhường bao
Lo làm sao cho gặp lại được chàng
Xin được làm ánh trăng nơi biển xanh
Xin được làm mây lạnh trên đầu núi

Mây lạnh năm năm còn thấy được mặt chàng
Trăng biển năm năm còn soi dấu biên cương (nơi chàng ở)
Bay đi bay lại còn đến được gần chàng
Dẫu ngàn vạn dặm vẫn có thể thấy nhau

Thăm thẳm đường xa, núi non cách trở
Giận chàng còn mãi làm người khách nơi biên tái
Buổi ấy xa nhau lá hoa lau úa vàng
Ai tin bây giờ hoa mai đã trắng xóa

Hoa nghiêng ngả gặp mùa xuân sớm
Nỗi niềm xuân xui khó nói ra
Thùy dương rụng lá cũng vì chàng
Hoa rơi đầy đất ai người quét

Trước sân cỏ xuân tỏa mùi thơm
Ôm đàn Tần Tranh ra phòng họa
Vì chàng đàn trọn khúc Giang Nam
Gửi gắm tình này về phương Bắc

Phương Bắc sông núi xa xôi thăm thẳm
Vạn dặm tin chàng dứt hẳn rồi
Vật trang sức trên gối, nước mắt em thấm áo
Áo thêu vàng, lụa vẽ hoa cũng từng chịu ủ ê

Ba xuân hồng nhạn kêu qua sông
Cũng giống nỗi đau đứt ruột của một người xa cách
Đàn chưa dứt mà lòng dứt trước
Oán kết rồi, đàn vẫn chưa rồi

Chàng nhớ em tình nặng như núi non
Em cũng nhớ chàng chẳng lúc nào khuây khỏa
Dệt bức gấm này cúi dâng Thiên tử
Xin cho chồng con được sớm trở về.


Bản dịch của Ngô Thế Vinh
 

Chàng vâng chiếu ra ngoài biên thú
Thiếp đưa chàng kiều lộ xa xa
Mây lời tặng những châu sa
Tình ân ái ấy biết là nhớ không

Sao một phút tin hồng văng vẳng
Chốn chinh vi xuân chẳng ấm nồng
Dưới thềm lỗ chỗ rêu phong
Trong màng ngang dọc bụi hồng sương che

Khi tống biệt hồn kia kinh hãi
Biết làm sao cho gặp lại cùng
Ước gì như nguyệt bể đông
Ước gì như thể mây hồng đầu non

Mây non nọ may còn một thấy
Trăng bể kia soi dậy một phương
Những mong lại được gặp chàng
Dẫu nghìn muôn dặm rõ đường tương thân

Đường thăm thẳm mấy lâu xa cách
Giận chàng còn làm khách ải quan
Ngày đi lư diệp mới vàng
Bây giờ đã mấy mai tàn trắng bông

Mai tán loạn gặp cùng xuân mới
Nỗi xuân riêng khôn nói cho ra
Vì chàng nên lá dương tà
Hoa rơi man mác ai là tảo nhân

Trước sân những cỏ xuân thơm nức
Ôm đàn tranh ra trước hoạ đường
Khúc Giang Nam gẩy vì chàng
Đem tình cho đến sóc phương cõi ngoài

Ngoài phương sóc xa xôi thăm thẳm
Bức âm thư nghìn dặm thấy đâu
Pha phôi áo lệ gối sầu
Dưới thềm hoa lá cùng mầu nở ra

Qua sông ấy tiếng gà xao xác
Nỗi ly nhân trường đoạn khác đâu
Đàn chưa rối ruột đã sầu
Cho nên một khúc cung sau chưa tròn

Chàng nhớ thiếp như non tình nặng
Thiếp nhớ chàng cũng chẳng tạm khuây
Hồi văn một bức thư này
Nhi phu xin sớm kíp ngày khởi quy.

(Ngô Thế Vinh (1803-1856), Tiến sĩ thời Tự Đức)



 Bản dịch của Hà Thượng Nhân

Chàng vâng chiếu ra ngoài quan ải
Thiếp đưa chàng ra bãi Hà Giang
Ngậm sầu nuốt lệ gửi chàng:
"Dù xa xôi mặt xin đừng quên nhau"

Sao từ đó tin đâu chẳng thấy ?
Chốn buồng the lạnh bấy hơi sương
Dưới thềm rêu biếc đầy sân
Bụi hồng hoen ố bức màn vì đâu ?

Nghĩ ly biệt càng đau, càng sợ
Biết làm sao gặp gỡ nhau đây ?
Làm trăng giữa biển vơi đầy
Nguyện xin cho được làm mây đầu ghềnh

Mây đầu ghềnh chàng nhìn sẽ gặp
Trăng giữa vời chiếu khắp gần xa
Bên chàng năm tháng lân la
Mây kia trăng nọ như là cố nhân

Ðường thăm thẳm quan san cách trở
Chàng quanh năm đó ở biên khu
Lúc đi mới úa vi lô
Chợt đâu mai trắng bên bờ mấy phen

Gặp Xuân tới bông chen chúc nở
Mà riêng mình than thở cùng ai ?
Vì chàng vin nhánh liễu đài
Hoa rơi đầy đất ai người quét cho ?

Xuân bát ngát thơm tho trước cửa
Ôm đàn tranh lần lữa lên giây
Giang Nam, khúc dại, khúc ngây
Nhớ nhau thiếp gửi khúc này cho nhau

Trời phương Bắc xiết bao diệu vợi
Xa muôn trùng thư gửi ai đưa ?
Gối loan nước mắt như mưa
Xiêm thêu, áo vẻ, bằng thừa ai mang ?

Chim hồng nhạn bay ngang mấy độ
Kẻ xa nhau vò võ u tình
Oán thành, khúc hát chưa thành
Dây đàn chưa đứt ruột mình đã tươm!

Chàng nhớ thiếp nặng còn hơn núi
Thiếp nhớ chàng sầu tủi triền miên
Dệt thành khúc gấm dâng lên
Ngửa trông lênh thánh mà xin chồng về... 

                                 
Bản dịch của Hồ Đắc Duy

Chàng lãnh chiếu dẹp yên ngoài cõi
Tiễn đưa người tới lối cầu sông
Ngậm buồn ngăn lệ nhủ cùng
Dù xa cách mấy cũng đừng quên nhau

Từ dạo ấy tin đâu vắng vẻ
Để phòng the lạnh lẽo đêm xuân
Trước thềm rêu phủ xanh dần
Trong màn bụi bám mấy lần nào hay

Buổi chia tay lòng đầy kinh hãi
Biết làm sao gặp lại chàng ơi
Xin làm biển nọ trăng soi
Xin làm mây lạnh trên đoài non xa

Mây lạnh đó năm qua còn thấy
Biễn năm năm trăng trẩy biên cương
Tới lui trăng vẫn bên chàng
Nghìn trùng vạn dặm có nhường thấy chăng

Đường thăm thẳm quan sơn cách trở
Hận vì chàng sao ở quá lâu
Ngày đi vàng cánh hoa lau
Mà chừ trắng xoá cả màu bạch mai

Hoa nghiêng ngả gặp ngày xuân sớm
Nỗi niềm xuân biết ngỏ cùng ai
Thùy dương lá rụng chàng ơi
Hoa rơi ngập đất ai người quét đây

Trước sân đầy cỏ xuân thơm ngát
Chốn họa đường ôm chiếc Tần Tranh
Giang Nam dạo khúc vì chàng
Gởi tình em đến Bắc Phương cõi ngoài

Nơi phương Bắc xa xôi vời vợi
Vạn dặm đường tin tới hay không
Gối khăn lệ đẫm từng dòng
Áo vàng lụa vẽ hoa cùng rưng rưng

Ba xuân đến qua sông tiếng nhạn
Khác chi người xa bạn người ơi
Ruột đứt đàn vẫn còn hoài
Đàn chưa trọn khúc đau nay đã thành

Chàng nhớ thiếp nặng tình như núi
Thiếp nhớ chàng khôn nỗi nào khuây
Cúi dâng một bức gấm này
Vua tha chàng sớm được quay trở về.

Khi nghiên cứu cấu trúc của bài Chức Cẩm Hồi Văn mới thấy hết cái cách chơi của người xưa quả thực là tuyệt diệu, một lối chơi thật tao nhã có một không hai mà đã trên 2000 năm nay cũng chưa có kẻ hậu sinh nào giải mã dược cái bí quyết, cái bí mật cũng như bức thông diệp này gởi đến cho vua mà khi nhà vua cầm bức gấm lên thì chỉ thấy trước mắt mình chỉ có một chữ THIÊN TỬ nằm ở trung tâm vũ trụ, tất cả các chữ còn lại đều đọc được hết, nhưng toàn thể 280 chữ ấy nói cái gì ? thì Hoàng đế và cả quần thần học sĩ uyên bác cũng chỉ nhìn nó như một lời thách đố, sức mạnh, vũ lực, gươm giáo, quân sỉ và tiền bạc, chức tước đã phải ngậm ngùi trước một câu đố hiễm hóc của một người đàn bà thông minh là Tô Huệ này.

Một bản thông điệp có trong tay, mà không ai giãi mã được, trong kết cấu của bài Chức Cẩm Hồi Văn có ẩn chứa một điều bí mật ở những con chữ to nằm trong 32 ô. Nếu là Dụng Hồi văn thể kiêm liên hoàn, với 280 chữ thành 40 câu thơ, mỗi câu 7 chữ thì có thể đọc lên đến 1600 bài thơ và nếu là bình trắc lục vận độc thành thất ngôn, ngũ ngôn hay theo các con chữ 280 mà xếp thì có thể lên đến cả chục triệu bài thơ, một chương trình cho máy vi tính có thể xử lý để in ra mấy chục triệu bài Chức Cẩm Hồi Văn đó.

Trong lịch sử chơi chữ của văn học Việt Nam thì khó có ai qua mặt được vua Thiệu Trị, ông để lại cho đời hai câu đố: Vũ Trung Sơn Thủy (Cảnh Trong Mưa), Phước Viên Văn Hội Lương Dạ Mạn Ngâm (đêm thơ ở Phước Viên). Đó là một trận đồ bát quái có 56 chữ, ứng với một bài thơ thất ngôn bát cú được khảm xà cừ. Trên câu đố có ghi lời dặn cách đọc bên cạnh bài thơ. Theo chỉ dẫn của Vua đọc theo hai lối hồi văn kiêm liên hoàn, theo thể thất và ngũ ngôn sẽ được 64 bài, sau này chúng tôi có làm được bài thơ Trăng Đêm có thể đọc được 96 bài và gần đây có một ông tú ở Quang Trung, Bình Định lại có một bài thất ngôn bát cú đọc được 128 bài.

Đây bài dịch thơ này cũng là một cách chơi, một cách chơi phải được tôn trọng: các chữ và nghĩa gần giống, sát nghĩa nhất và bằng chữ Nôm trong 33 con chữ lớn, đặt biệt là chữ VUA nằm ở vị trí số 273 chữ VỀ nằm ở vi trí 280, xin chép ra để các bạn cùng chơi cho vui trong lúc trà dư tửu hậu.