Mây-cao-Nguyên

Thời tiết đã bắt  đầu trở lạnh. Cây lá đã đổi màu và  rơi rụng khắp nơi. Tôi đang đứng nhìn những khu rừng cây rực rỡ với vạn sắc màu rất khó mà diễn tả hết được, và những khu đồi cao và thung lũng sâu trải rộng như những tấm thảm màu Đông Phương rực rỡ của vùng White Rock. Tôi chợt nhớ đến bài thơ “Gió Thu” của thi sĩ Tản Đà mang một âm điệu buồn man mát:

Trận gió  thu phong rụng lá vàng,

Lá  rơi hàng xóm lá bay sang.

Vàng bay mấy lá  năm già nữa,

Hờ  hững ai xuôi thiếp phụ  chàng!?

***

Trận gió  thu phong rụng lá hồng,

Lá  bay tường bắc lá sang đông.

Hồng bay mấy lá  năm hồ hết,

Thơ  thẩn kìa ai vẫn đứng không.

Người ta chỉ thấy sự u ám, buồn thảm của mùa thu là vì: những cơn nắng hạ tuyệt vời đã trôi qua, những hội hè, đình đám, những cuộc vui ngoài trời không còn nữa. Chiếc lá cuối cùng nằm trơ vơ trên cành càng tạo thêm vẻ thê lương, buồn thảm.

Mời bạn hãy cùng tôi  đi dạo một vòng xuống các vùng: Abbotsford, Langley, Surrey, Chilliwack, Aldergrove...và dọc theo vùng duyên hải White Rock, sát biên giới Mỹ. Thỉnh thoảng đổ xe lại để tản bội dưới những hàng cây cao trụi lá để hít thở chút hương vị của mùa thu, bạn sẽ có dịp thưởng thức mùi thơm nồng ngát của những chiếc lá vàng xông lên ngào ngạt trong bầu không khí. Những ruộng bắp cò bay thẳng cánh dọc hai bên xa lộ, chân trời rộng bát ngát, bầu trời trong xanh, và đàn ngỗng trời bay tít trên cao. Hoặc bạn cùng tôi thả bộ trên những con đường ngoằn-ngoèo, bước chân của chúng ta đạp trên thảm lá vàng khô xào xạc, bạn sẽ nghe tiếng thở, lời than của vùng tuổi thơ trỗi dậy. Chính đây là món quà huyền bí của mùa thu.

Âm thanh của những chiếc lá vàng rơi rụng lững lờ vàng có, đỏ có, chất chồng lên nhau cao đến mắt cá chân.

Đêm mùa thu thật tĩnh mịch. Không khí lành lạnh và khô. Ánh trăng thu to, tròn cao tít tận trời xanh. Mùa mận, táo, hạt dẻ, bắp (ngô)...đã đến kỳ thu hoạch.

Sau đó, tôi sẽ mời bạn về nhà. Tôi sẽ bắt hai cái ghế sau vườn để mời bạn uống vài ly trà nóng để hít thở chút không khí trong lành của một đêm mùa thu tuyệt vời. Đến khuya, trời trở lạnh, chúng ta sẽ vào nhà ngồi trước lò sưởi để nghe tiếng nổ tí tách của những nhánh củi khô, uống vài ly rượu chát đỏ và hát cho nhau nghe những nhạc phẩm tiền chiến ca tụng mùa thu. Và rồi, tôi sẽ kể cho bạn nghe những chuyện vui buồn của kiếp đời tỵ nạn.

Vợ chồng tôi  đã may mắn được định cư tại vùng “kinh tế mới” White Rock rất xinh đẹp này đã hơn ba mươi năm. Tôi xin kể cho bạn nghe câu chuyện thần thoại về cái thành phố duyên hải tại sao lại có tên White Rock. Hòn đá trắng khổng lồ này cân nặng 486.6 tấn. Lúc khởi thủy nó được sơn màu đen đã gây một sự phẫn nộ, chống đối của dân địa phương. Nó được nằm trơ vơ, chễm chệ trên vịnh Semiahmoo thơ mộng. Đây không phải nguyên một tảng đá lớn, mà nó được lắp ráp từng mảnh lại với nhau và được sơn màu trắng. Trước khi các nhà thám hiểm đã có công khám phá ra vùng Bắc Mỹ Châu, bộ lạc da đỏ Cowichan thường tôn thờ Hải Thần. Huyền thoại kể lại, vị Hải Thần có một người con trai cao lớn, đẹp trai, và lực lưỡng sống chung với phụ thân trong một nơi kín đáo không xa lắm cách tỉnh lỵ Sidney trên đảo Vancouver. Vị tù trưởng và bộ lạc Cowichans sống dọc trên bờ biển. Vị tù trưởng này có một cô con gái rất xinh đẹp được rất nhiều chàng trai đến tán tỉnh nhưng bị nàng cự tuyệt.

Một ngày kia khi vị  công chúa mỹ miều đang đùa giỡn với sóng nước trên Vịnh. Vị hoàng tử của Hải Thần trồi lên mặt nước cạnh nàng và giống như những chàng trai mới lớn đứng trước ngưỡng cửa tình yêu, vị hoàng tử đã bị ngay tiếng sét ái tình giáng một cú đến xây xẫm cả mặt mày. Chàng đã bắt cóc và đưa nàng đến lâu đài của phụ thân, trước cổng lâu đài có gắn một cột Tổ Vật (Totem pole) khổng lồ chạm trổ về lịch sử của đại dương.

Vị Hải Thần rất giận dữ vì nghịch tử đã mang một người con gái tầm thường của một bộ lạc bán khai đến triều đình để xin ông làm lễ cưới, và ông đã ra lệnh phải đem người con gái đó trả lại cho bộ lạc ngay lập tức. Người con trai của vị Hải Thần nhất định phải giữ người con gái đó với bất cứ giá nào, cả hai đến trình diện vị Tù Trưởng. Nàng an ủi chàng, phụ thân của nàng chắc chắn sẽ hoan nghênh nhận chàng làm rể chứ không sao đâu. Nhưng khi họ trồi lên khỏi mặt nước để đến trước mặt vị Tù Trưởng Bộ Lạc Cowichans. Giống y lời từ chối của vị Hải Thần, vị Tù Trưởng đã không thể nào chấp nhận cuộc hôn nhân của hai người. Trước nghịch cảnh, chàng thanh niên lực lưỡng nâng một hòn đá trắng thật lớn đang nằm trên bãi biển và nói với người yêu: “Anh sẽ ném hòn đá này trên mặt nước! Nếu nó rớt bất cứ nơi đâu, nơi đó chúng mình sẽ xây nhà và tạo riêng cho chúng ta một bộ lạc. Nói vừa xong, chàng đã dùng hết sức mạnh ném hòn đá trên mặt Vịnh.

Trong khi hòn đá bay là đà trên mặt nước, vị thái tử kẹp nàng công chúa của bộ lạc lặn xuống nước và bơi theo hướng hòn đá vừa ném đi. Hòn đá khổng lồ rơi rớt trên bãi biển cách chỗ chàng ném 60 dặm, cả hai trồi lên khỏi mặt nước cạnh hòn đá đó. Tảng đá hình bán nguyệt, là cái tổ uyên ương của họ. Bộ lạc hùng mạnh Semiahmoo- hay Bộ Lạc Bán Nguyệt, được đặt tên cho khu Vịnh hiện nay- phát triển và trở nên nổi tiếng.

Sau nhiều năm bộ  lạc đã phân tán, nhưng một số ít vẫn còn sống quanh quẩn gần hòn Bạch Thạch lừng danh này.

Trong vòng hai thập niên nay, dọc theo bờ biển White Rock, chính phủ địa phương đã bỏ ra rất nhiều tiền để sửa chữa, trùng tu. Những con đường tản bộ được lót gạch sạch sẽ, hai bên trồng cỏ xanh mướt, đủ loại hoa thơm sực nức mùi hương. Cho nên, vào những ngày đẹp trời, nắng ấm, sau khi dùng cơm tối, vợ chồng tôi thường tay trong tay đi thong thả từng bước một để hít thở những làn gió biển trong lành, chuyện trò một cách thích thú, thoải mái, tình tứ và để nhìn mặt trời lặn. Những cơn gió biển thổi lành lạnh gợi lại cho chúng tôi những giây phút đầu hò hẹn trên bãi biển Nha Trang thơ mộng của những thập niên về trước. Bao nhiêu mệt nhọc và phiền muộn trong ngày đều tan biến, chỉ còn lại trong lòng niềm vui phơi phới. Đó không phải là liều thuốc tuyệt diệu để gắn chặt hạnh phúc hay sao?. Những đêm trời mưa gió bão bùng, cơm nước xong, bên ly cà phê hoặc nước trà bốc khói, không có con cái chung quanh, không tính toán nợ nần hoặc không lo cuối tuần này phải đi đâu để giải khuây...kể cho nhau nghe những chuyện vui trong ngày, những hối tiếc của một thời trăng mật xa xưa chưa biết thụ hưởng hết mình về tình dục như lúc này, những bài báo đã đọc hoặc một cuốn phim hay vừa mới xem. Khủy tay chống trên bàn, mặt nhìn mặt đắm đuối, say mê tâm sự. Đôi khi tôi tự nhủ: “Nếu tôi hiểu một cách trọn vẹn mụ Thanh Toàn này thì cuộc đời của tôi sẽ hết hứng thú và sẽ bị khô cằn không thua gì sỏi đá. Bà ta có cả lô chuyện để kể cho tôi nghe và tôi luôn luôn trông ngóng đêm lại về để được nghe những điều mới mẽ, thích thú từ người đàn bà hiểu biết này”.

Trước khi tôi tâm sự  tiếp, tôi xin gửi hầu bạn một vài vấn đề sau đây để tất cả chúng ta cùng suy ngẫm:

*Mọi người có  thể trở nên vĩ  đại....bởi vì bất cứ  người nào cũng có thể  phục vụ. Bạn không cần phải có  bằng cấp cao học để phục vụ. Bạn không cần phải tạo ra chủ đề và  động tự ưng y’ để phục vụ. Bạn chỉ cần có tấm lòng ngập tràn từ ái. Một linh hồn tỏa rộng tình thương yêu.

*Thế  giới cần hàng triệu triệu những hành động của sự tha thứ  và lòng ăn năn, hối cải  để tẩy sạch những ghét bỏ, giận hờn và  cay đắng trong cuộc sống.

*Tình yêu là  điều làm cho hai người ngồi sát nhau ở giữa chiếc băng ghế dài trong khi hai đầu còn rất nhiều chỗ trống.

*Tình yêu là  một trò chơi bất thường. Hoặc có  hai kẻ thắng cuộc hoặc không có  ai hết.

*Nếu bạn có  một xu, tôi có một xu và  chúng ta trao đổi những đồng xu đó, bạn chỉ còn một xu và tôi cũng vậy.

Nhưng nếu bạn có  một y’ kiến hay và  tôi cũng có một y’  kiến hay, chúng ta trao đổi nhau những y’  kiến đó, bạn sẽ có  hai y’ kiến và tôi cũng sẽ  có được hai y’ kiến.

*Không có  sự bí mật nào dẫn  đến sự thành công. Đừng lãng phí  thì giờ tìm kiếm. Thành công là kết quả của sự hoàn hảo, làm việc cần cù, học hỏi từ sự thất bại, trung thành với những người mà bạn làm việc cho họ, và kiên trì.

*Sự  thanh công được đo lường không quá  nhiều ở địa vị  mà người đó chiếm hữu trong cuộc sống mà  bằng chướng ngại vật mà người đó đã vượt qua trong khi cố gắng để đi đến thành công.

*Cố  Thủ Tướng Anh quốc, ông Winston Churchill có  một lần đến ngôi trường cũ  Harrow để nói chuyện với một nhóm học trò  tại đó. Ông đã nhấn mạnh sự  quan trọng về niềm tin tưởng mà chúng có thể chiến thắng, ông nói: “Đừng bao giờ, đừng bao giờ, đừng bao giờ, đừng bao giờ lùi bước”. Bốn lần ông đã nói “đừng bao giờ”. Churchill đã cho đám học sinh căn bản của sự thành công là: Đừng bao giờ đầu hàng.   

Cách đây hai tuần, tình cờ tôi mở máy vô-tuyến-truyền-hình để xem thời tiết, tôi thấy một ông lão ngoài 80 tuổi lên lãnh thưởng trong một cuộc thi tranh giải tại địa phương. Ông đã chiếm trọn vẹn cảm tình của tất cả mọi người vì tinh thần lạc quan, yêu đời của ông. Người điều khiển chương trình phỏng vấn: “Cụ hãy cho khán giả biết bí quyết nào đã tạo cho cụ có một tinh thần vui sướng như vậy?”. Cụ trả lời: “Vậy sao?. Nó thẳng thừng như cánh mũi trên khuôn mặt của cậu. Mỗi buổi sáng khi tôi thức dậy, tôi có hai sự lựa chọn. Một là khốn khổ; hai là hạnh phúc. Và tôi muốn cho quí vị biết, tôi không có ngu dại gì. Tôi đầy đủ khôn ngoan để chọn lựa hạnh phúc. Tôi đã quyết định và chỉ có vậy thôi”.

Một triết ly’ sống thâm hậu thật đơn giản, tôi rất lấy làm khâm phục nhưng không biết chúng ta có thực hiện được hay không?. Sự việc này làm cho tôi liên tưởng đến hai người bạn Gia-Nả-Đại đồng sự tại văn phòng, anh bạn thứ nhất cho tôi một tấm danh thiếp với họ, tên, chức vụ, địa chỉ..mặt sau có nội dung như thế này: “Con đường dẫn đến hạnh phúc: Giữ tâm hồn vô tư không thù ghét. Giữ tâm trí thoải mái không lo âu. Sống đơn giản, yêu sách ít, cho nhiều. Sống mỗi ngày bằng tình yêu thương. Quên mình, nghĩ đến tha nhân. Làm những điều mình muốn người khác làm cho mình. Hãy thử như vậy trong một tuần và bạn sẽ lấy làm ngạc nhiên”. Ông bạn thứ hai, gần chỗ tay lái, ông ta dán một miếng giấy nhỏ, trước khi cho máy nổ ông đều đọc một lần, với nội dung như sau: “Chúa dấu yêu, đây là chiếc xe của Ngài. Hãy cầm tay con và hướng dẫn con lái qua những con đường và xa lộ đông đúc. Hãy bảo vệ cho chiếc xe này khỏi phải gặp nguy hiểm và tai nạn. Đừng để cho con nổi giận với những người tài xế khác. Giúp đỡ con tuân phục đúng đắn luật lệ lưu thông. Cho con lái thoải mái, vui vẻ và không bị căng thẳng. A-men”. 

Cho phép tôi được hầu chuyện tiếp với bạn. Một văn hào Pháp, ông Balzac đã nói một câu bất hủ: “Người đàn bà phải là một thiên tài mới tạo nên một người chồng tốt”. Và bác sĩ Freud của Áo quốc đã có  lần nói rằng: “Sau ba mươi năm nghiên cứu, tìm hiểu về họ, tôi tự hỏi: đàn bà họ muốn gì?”. Hôn nhân giống như một thành lũy kiên cố, kẻ ngoại cuộc thì muốn nhảy vào, kẻ trong cuộc thì muốn chạy ra.

Ông Henry Drummond đã viết một bài luận án nổi tiếng về tình yêu dưới tựa đề: “Một điều vĩ đại nhất trên thế giới”. Tôi chưa bao giờ gặp một người nào bất đồng với định đề tình yêu là một điều vĩ đại nhất trên thế giới, nhưng tôi thường nói chuyện với những người thất vọng bỏ công đi tìm nó. Những hệ lụy nhân sinh mà con người đem đến cho nhau trong cuộc sống giao tiếp hàng ngày không phải là ít, vì cá tính của mỗi người không ai giống ai hết. Tình yêu đến không phải  cho những người chỉ có vóc dáng xinh đẹp hoặc tài năng-Xinh đẹp và tài năng không bao giờ làm cho những sự liên hệ gắn bó lâu dài. Tình yêu là một điều mà bạn cần phải làm, phải hành động, và nếu bạn áp dụng những nguyên tắc căn bản qua loạt bài biên khảo này, tôi tin chắc bạn sẽ có những tình bạn vĩ đại trong cuộc hành trình ngắn hạng trên cái hành tinh này.

Vào năm 1925, một  đội y sĩ gồm ba cha con thành lập một nhà thương điên rất nhỏ trong một nông trại ở quận hạt Topeka, thuộc tiểu bang Kansas. Họ đã có y’ định tạo một không khí có tính cách gia đình đối với các bệnh nhân. Cô nữ trợ tá được chỉ thị phải đối xử với những bệnh nhân như là: “Phải biết trân quí và yêu thích họ”. “Đối xử tử tế nhưng nghiêm nghị với nữ bệnh nhân này-đừng để bệnh trạng của bà trở nên trầm trọng hơn”..v.v...Họ đã áp dụng những phương pháp chữa trị “có vẻ cách mạng” này và đã thành công và nổi tiếng khắp thế giới. Rất nhiều y sĩ các nơi đã tìm đến nông trại Topeka để thụ huấn.

Bác sĩ Karl Menninger đã nói tóm tắc như sau: “Tình yêu là dược liệu cho bệnh hoạn của nhân loại”.

Một bác sĩ tâm ly’  khác cũng khá nổi tiếng-Viktor Frankl, gốc Do Thái, bị  Đức Quốc Xã bắt cầm tù trong hơn ba năm và bị chuyển từ trại tập trung này đến trại tập trung khác nhiều lần, đã kể lại rằng ông đã khám phá một phương pháp để sống sót là cạo râu mỗi buổi sáng, cho dù bạn có bệnh cách mấy đi nữa cũng mặc, không có dao cạo râu cũng phải dùng một miếng mảnh chai bể để cạo. Bởi vì, mỗi buổi sáng, tù nhân đứng sắp hàng để điểm danh, những tù nhân bệnh hoạn không thể đi làm lao động đều bị đưa vào lò hơi ngạt. Nếu bạn cạo râu, và mặt mày nhẵn nhụi, bạn sẽ có cơ may thoát được bàn tay của tử thần ngày hôm đó.

Thân thể của họ đã càng ngày càng tiều tụy vì chỉ được phát hai lát bánh mì mỏng và một lon cháo lỏng. Chín người tù chen chúc nhau trên một tấm ván trần trụi bề ngang hai thước và chung nhau hai tấm mền. Vào lúc ba giờ sáng, ba tiếng còi lạnh người đánh thức tù nhân thức dậy để đi lao động.

Một buổi sáng khi đoàn tù tiến ra để làm đường rày xe lửa cách xa trại tập trung hàng dặm trong cơn giá buốt, bọn cai tù quát tháo, chửi bới và dùng báng súng đánh đập hối thúc. Người nào bị đau chưn được người bạn bên cạnh dìu cho đi. Người tù đi cạnh bác sĩ Frankl, che miệng trong cổ áo kéo cao, thì thầm: “Nếu vợ con chúng ta có thể chứng kiến được cảnh này bây giờ! Tôi hy vọng họ sẽ được đối xử khá hơn trong trại của họ và không biết điều gì đang xảy ra cho chúng ta đây”.

Bác sĩ Frankl viết: “Y’ tưởng này đã mang lại hình bóng thân yêu của vợ tôi trong tâm trí. Và trong khi chúng tôi lầm lủi đi hàng dặm đường, trượt ngã  trên những tảng băng, dìu dắt, và lê lết té  lên, té xuống, không có gì đáng nói, nhưng cả hai chúng tôi đều biết: mỗi một chúng tôi đang nghĩ đến người vợ yêu quí của mình. Thỉnh thoảng tôi nhìn lên trời, những vị hành tinh đang bắt đầu nhạt nhòa và tia nắng hồng ban mai đang ló dạng đàng sau những cụm mây xám. Nhưng tâm trí của tôi gắn bó với hình ảnh dịu dàng, xinh đẹp của người vợ hiền. Tôi nghe được tiếng hồi đáp, thấy được nụ cười, một ánh mắt nhìn thẳng thắn và an ủi của nàng đang động viên tinh thần của tôi.

Một y’ tưởng làm cho tôi sững sờ: lần đầu tiên trong đời, tôi  đã thấy được chân ly’ đã được các thi nhân dệt thành những áng tho tuyệt vời và được các nhạc sĩ phổ thành nhạc, và cũng đã được các triết gia ca tụng qua những mỹ từ bất hủ. Chân ly’-rằng tình yêu là mục tiêu tối hậu và cao cả nhất mà con người ước ao, mong mõi. Rồi từ đó tôi đã nắm được cái y’ nghĩa của sự bí mật lớn lao nhất mà thi văn, tư tưởng và niềm tin đều có cùng một điểm tương đồng: “Cứu vớt linh hồn của nhân loại là xuyên qua tình yêu và trong tình yêu”.

Nếu tất cả chúng ta coi tình yêu là mục tiêu tối hậu trong cuộc sống và tin tưởng trong những khả năng hầu như vô giới hạn để ban phát và đón nhận nó, thì cuộc đời có thể sống trong niềm vui bất tận.

Lúc còn là một học sinh Trung Học, tôi rất mê thơ văn của Pháp quốc như: George Sand, Victor Hugo, Alfred de Musset..v.v...Đặc biệt là George Sand. Mới đọc thấy tên, người ta cứ tưởng đây là một nam giới. Đó là bút hiệu của nữ tiểu thuyết gia người Pháp tên là Armentine Lucile Aurore, nữ Bá Tước Dudevant, ra đời tại Ba Lê vào ngày 5 tháng Bảy năm 1804. Bà đã trải qua 3 năm trong Tu Viện và sau đó bỏ đạo để thành lập gia đình với ông Casimir Dudevant, bà đã ly thân với ông này vào năm 1836. Bà gắn bó mật thiết với thi sĩ Alfred de Musset. Sau khi trốn ông này để đi tìm duyên mới, bà cắt tóc và gửi đến cho ông để tỏ niềm hối hận, nhưng ông hoàn toàn không bao giờ tha thứ cho bà. Một cuộc tình lãng mạn khác với nhạc sĩ Fréde1ric Chopin, bà đã sống hết lòng với nhà soạn nhạc dương cầm nổi tiếng này trong nhiều năm. Bà đã qua đời vào ngày 6 tháng 6 năm 1876.

Những cuốn sách sau đây tiêu biểu cho bốn thời kỳ trong cuộc đời của George Sand: Valentine, Jacques và Leone Leoni (mang sắc thái về những sự khó khăn trắc trở trong cuộc sống hôn nhân) Consuelo (nổi bậc trong sự ao ước của bà kêu gọi một cuộc cách mạng xã hội); Francois le champi, La petite Fadette và Les Maitres Sonneurs (đặc biệt nói về vui cảnh điền viên); và Les Marquis de Villemet và Mlle. La Quintinie (tiêu biểu cho những nghiên cứu có tính cách xã hội rộng rãi hơn).

Một thi-văn-hào khác của Pháp quốc, tôi xin trân trọng gửi đến bạn: Victor Hugo, đã có lần ông quì dưới chân và van lơn người tình như thế này: “Chúng ta mãi mãi yêu nhau nghe em! Tình yêu như ngọn lửa không thể dập tắt, như bông hoa không bao giờ tàn”. Ông sinh trưởng tại Besancon vào ngày 26 tháng 2 năm 1802. Suốt thời kỳ niên thiếu, ông đã đi chu du lên đến Naples và Madrid cùng với thân phụ là một tướng lảnh dưới triều đại Napoléon Bonaparte. Những cuộc du hành này được những nhà quyền quí và dân chúng tiếp rước trọng thể đã gây một ấn tượng tốt đẹp trong tâm trí đứa bé, vì vậy ông đã không quan tâm gì về cảnh nhà sa sút mà gia đình gặp phải sau khi triều đại Napoléon sụp đổ. Ông chỉ đi đến trường ba năm tại Ba Lê, sự học vấn của Hugo chẳng đi đến đâu cả. Ông là một nhà toán học giỏi và một người ham đọc sách. Tuyển tập thơ đầu tiên của ông được xuất bản khi ông mới hai mươi tuổi đã gây sự chú y’ thuận lợi và Hugo đã nhận được một sự trợ cấp mà ông rất cần đến. Ông thành hôn với người tình từ thuở ấu thời, bà Adèle Foucher. Em của ông cũng si tình bà này nên đã bị điên loạn suốt buổi tiệc cưới và người ta phải đưa ông em đi chỗ khác ẩn trú.

Dần dần Hugo phá  bỏ những loại văn chương cổ điển chỉ  thích hợp trong giới trưởng giả, và vào năm 1827, ông trở nên một nhà tiên phong, một người chủ  xướng bước tiến lãng mạn mới trong nền văn chương Pháp quốc. Năm 1830, một vở kịch mang tên Hermani được trình diễn đã mang lại cho ông một số tiền là mười lăm ngàn Phật lăng; năm sau cuốn tiểu thuyết Notre Dame de Paris xuất hiện. Tiếng tăm của ông đã trở nên lẫy lừng nhờ những kịch bản và tiểu thuyết. Kể cả những vở kịch khác cũng được ưa chuộng không kém như: Lucrezia Borgia và Ruy Blas. Vào năm 1841, sau khi ông được bầu vào Hàn-Lâm-Viện Pháp, ông đã lên đến tột đỉnh của danh vọng. Tuy nhiên, hai năm sau đó một vở kịch mới đã thất bại một cách bi thảm; cùng năm đó một trong những đứa con gái của ông bị chết đuối trên dòng sông Seine. Ông tạm thời từ bỏ thơ văn để đi làm chính trị và vào năm 1845 một giai cấp quí tộc mới lại ra đời tại Pháp.

Trong lãnh vực chính trị  Hugo thừa can đảm nhưng kém mưu lược và bén nhạy; sau khi hủy diệt nền Cộng Hòa Pháp vào năm 1851 ông bị lưu đày. Ông đã không trở lại Pháp quốc cho mãi đến năm 1870, gần ngày sụp đổ của triều đại thứ hai mà ông rất thù hận. Suốt thời gian bị lưu đày ông vẫn tiếp tục viết. Trong số những sáng tác phẩm của ông là cuốn tiểu thuyết nổi tiếng nhất Les Misérables (Những kẻ khốn cùng) được viết tại quần đảo Guemsey Anh quốc. Những năm cuối cùng trong cuộc sống lưu đày của ông thật thảm sầu, vợ bỏ ra đi và sau đó từ trần, đứa con gái của ông trốn đi theo viên sĩ quan người Anh. Sau khi trở lại Ba Lê, ông chỉ tham gia chính trị trong một thời gian ngắn. Lúc này, ông đã nổi tiếng khắp hoàn cầu, và vào ngày sinh nhựt thứ 80, ông đã được sáu trăm ngàn dân Pháp tung hô, chúc mừng. Hugo qua đời vào ngày 22 tháng 5 năm 1885, và vào ngày 31 tháng 5 ông được an táng tại nghĩa trang Panthéon. Lời trăn trối cuối cùng của ông- là được đặt xác trong một cổ quan tài của kẻ khốn cùng- Và đã được toại nguyện.

Nhiều khi tôi tự  đặt câu hỏi: “Tại sao những danh nhân lẫy lừng lại hay gặp phải những bất hạnh trên con đường tình ái?”. Những người có tài thường hay sinh tật chắc?. Thưa bạn, tôi đang đứng ngắm nhìn những con tàu nằm trơ vơ trên Vịnh Semiahmoo thơ mộng vào một buổi chiều tắt nắng. Điếu thuốc trên tay tắt ngấm tự bao giờ mà tôi vẫn không hay. Những câu thơ và dòng nhạc đang nhảy múa giao thoa hỗn tạp: “Anh không uống, không ăn và không ngủ, Anh khóc than, than khóc đến bao giờ. Nước mắt anh lầy lội cả nấm mồ, Nhỏ từng giọt xuống thân em lạnh lẽo...”. Và tại sao có người lại nhẫn tâm: “Thà rằng người chết đi để cho ta thiên thu sầu, để cho ta còn đớn đau mãi về sau. Thà rằng người chết đi, ngày tháng trong nguyện cầu, tuổi thơ ơi! Kiếp này đành cúi đầu”.

                                                                                           Mây-cao-Nguyên