Tặng : HuệThu

Giới làm thơ ngày trước ai mà chả thuộc 2 câu thơ cổ :

Mỹ nhân tự cổ như danh tướng
Bất hứa nhân gian kiến bạch đầu
tạm dịch :
(Người đẹp từ xưa như tướng giỏi
Chẳng hẹn chờ ai thấy bạc đầu )

Còn xuất xứ 2 câu này ở đâu ? ( Đường thi,Tống thi ư ? chủ nhân của 2 câu thơ bất hủ đó là của ai ?...thì để còn "hỏi Thầỳ" ,tra cứu kho tàng chữ nghĩa Trung Hoa đã ? Rồi ậm ừ qua vài trăm năm...có dư...
Thế rồi,có một "con mọt sách" ĐỤC xuyên qua cuốn " Tùy Viên thi thoại" của Viên Mai
(đời Thanh) gồm 16 quyển và 19 quyển "bổ di"- tổng cộng là 26 quyển. dịch ra tiếng Việt dày ngót 1000 trang ,khổ 16x24...đó là một thứ "tùy bút" nhàn đàm về Thơ, với quan điểm :

Chịu khó tìm Thơ sẽ có Thơ
Tâm linh điểm ấy chính Thầy ta

mà điều kiện cần có của Người làm thơ là 3 chữ "tài, học và thức (kiến thức)- thiếu 1 đều không được !
Tùy Viên tiên sinh kể rằng : Người bạn (của ta) là Quan Thị độc( cỡ Viện trưởng-cố vấn cho vua ) họ Đông có việc phải rời Kinh thành đi Thiên Tân công cán,qua nhà họ Tra, gặp Tiến sĩ Đồng Duệ,vị Tiến sĩ này có nói rằng :
-Thân mẫu Triệu phu nhân, không may sớm là góa phụ,đã ở vậy thờ phụ thân (không tái giá) nuôi dạy con cái nên người, lại hay chữ nghiã,thường làm Thơ...có bài tuyệt cú "cúng ông Táo" như sau :

Tái bái Đông Trù Tư mệnh thần
Liêu tương thanh thủy tiễn hành tôn
Niên niên phá ốc đa trần thổ
Tư nhứ phu vong tử ấu nhân

Tạm dịch :

Kính xin thần bếp Đông Trù
dâng ngài chén nước tiễn đưa cầu trời
Bao năm phá(nhà) cửa bụi rồi
Hãy thương mẹ góa con côi một bầy.

Nhân đó,vị Tiến sĩ này kể thêm :"Chú của tiểu nhân, có làm bài "Điệu vong cơ",khóc Người thiếp (vợ lẽ) qua đời,nhiều người họa lại...trong đó có bài của Người thiếp họ Đông
,tên là Diễm Tuyết,thì thật là tuyệt diệu.2 câu kết của bài rằng :

Mỹ nhân tự cổ như danh tướng
Bất hứa nhân gian kiến bạch đầu

2 câu này,có tứ thơ khá gần với câu sau đây của thi sĩ Lạp Điền (đời Tống) :

Bạch phát tòng vô đáo mỹ nhân
(mái đầu tóc bạc từ nay trở đi không bao giờ đến với người đẹp cả...)
Lời bàn thêm : Thật đúng như Bảng nhãn Lê Quý Đôn đã nói :

Văn chương là của chung thiên hạ
Ý mỗi người mỗi khác
Phân tích thì được
Chứ không nên chê mắng.

Còn Andre' Che'nier (Pháp) thì viết :

Nghệ thuật chỉ làm nên bài thơ
Còn trái tim mới là Thi sĩ

Ở ta,năm 1934 Thi sĩ Leiba (Lê văn Bái ) đẫ tâm đắc :

Ngườ đẹp vẫn thường hay chết yểu
Thi nhân đầu bạc sớm hơn ai ?

Thế mới biết tài tử giai nhân xưa nay đều có chung một một "nỗi sầu nghìn thu " rồi cùng làm thơ là vậy ?

Góc Thành Nam Hà Nội -25-8-2010
Nguyễn Khôi-thân tặng...


***

      VỀ BÀI " TẾ TÁO"
 
Thư tịch cổ Trung Hoa do chép đi chép lại nhiều lần nên sự " tam sao thất bản" cũng là việc thường tình...NK xin đính chính :
   -Ở phần trên do vi tính sai, phải là 16+10=26
   - về bài " Tế táo " xin sửa là :
 
   Tái bái Đông trù tư mệnh thần,
   Liêu tương thanh thủy tiễn hành trần ;
   niên niên phá ốc đa khôi (1) thổ,
   Tu thứ phu vong tử ấu nhân.
------
 (1) khôi = tro bụi ( có 7 chữ KHÔi đồng âm)
Dịch :
          LỄ TÁO QUÂN
 
  Cúi đầu lạy tạ tiễn ông Công,
Lễ bạc dâng lên chén nước trong ;
Nhà nát quanh năm tro bụi bám,
Con côi mẹ góa , thấu cho lòng .
             Triệu phu nhân
 
 2 câu thơ của nàng Diễm Tuyết :
 
  Mỹ nhân tự cổ như danh tướng,
 Bất hứa nhân gian kiến bạch đầu.
 
Giải :Từ xưa người đẹp cũng giống như bậc tướng giỏi, không để người đời thấy mái đầu bạc.
 
Dịch :
 
   Giai nhân , danh tướng ngàn muôn thuở
   Vẫn chẳng cho ai thấy bạc đầu.
               Trương Đình Chi -dịch
 
           Góc Thành Nam Hà Nội đêm mưa thu tầm tã 28-8-2010
                      Nguyễn Khôi - thân tặng...