苦寒行 

北上太行山， 
艱哉何巍巍！ 
羊腸阪詰屈， 
車輪為之摧。 
樹木何蕭瑟， 
北風聲正悲！ 
熊羆對我蹲， 
虎豹夾路啼。 
溪谷少人民， 
雪落何霏霏！ 
延頸長嘆息， 
遠行多所懷。 
我心何怫郁？ 
思欲一東歸。 
水深橋梁絕， 
中路正徘徊。 
迷惑失故路， 
薄暮無宿棲。 
行行日已遠， 
人馬同時饑。 
擔囊行取薪， 
斧冰持作糜。 
悲彼《東山》詩， 
悠悠令我哀。

 

Khổ hàn hành 

Bắc thượng Thái Hàng sơn, 
Gian tai hà nguy nguy! 
Dương trường bang cật quật. 
Xa luân vị chi tồi, 
Thụ mộc hà tiêu sắt! 
Bắc phong thanh chính bi. 
Hùng bi đối ngã tôn, 
Hổ báo hiệp lộ đề. 
Khê cốc thiểu nhân dân, 
Tuyết lạc hà phi phi. 
Diên canh trường thán tức, 
Viễn hành đa sở hoài. 
Ngã tâm hà phẫn uất ? 
Tứ dục nhất đông quy. 
Thuỷ thâm kiều lương tuyệt, 
Trung lộ chính bồi hồi. 
Mê hoặc thất có lộ, 
Bạc mộ vô túc lâu. 
Hành hành nhật dĩ viễn, 
Nhân mã đồng thời cơ. 
Đảm nang hành thủ tân, 
Phủ băng trì tác my. 
Bi bỉ "Đông Sơn" thi, 
Du du linh ngã ai!

Dịch nghĩa 

Xuôi miền bắc vượt lên núi Thái Hàng 
Cao chót vót thật là gian nguy! 
Đường đi trên dốc núi quanh co như ruột dê 
Bánh xe muốn gãy đổ 
Cây cối hiu hắt buồn bã làm sao! 
Nghe gió bắc thổi thật sầu não 
Beo gấu ngồi xổm trước mặt 
Hổ báo kêu gào ở giữa đường 
Khe vực không có người dân nào ở 
Mưa tuyết rơi mịt mù 
Dài cổ kêu than cực khổ 
Viễn chinh chất ngất nhiều nỗi 
Tâm can u uất nghẹn ngào 
Muốn trở về miền đông ngay 
Nước sâu cầu lại gãy 
Đường chính đi quanh co 
Mê hoặc lạc mất đường 
Trời chiều không biết ở lại đâu 
Ngày ngày đi mãi xa xôi ròng rã 
Người ngựa đói meo 
Lấy đòn gánh làm củi 
Đập băng để nấu cháo ăn 
Bi phẫn quá làm thơ Đông Sơn 
Nỗi buồn này dài dằng dặc!

Khổ hàn hành là tên một khúc nhạc phủ, thuộc Tương hoạ ca. Năm Kiến An thứ 10 (205) đời Hán Hiến Đế, Tào Tháo đuổi theo Viên Thiệu thống trị tại vùng Hà Bắc. Cháu ngoại của Viên Thiệu là Cao Cán 高幹 (? – 205) đem Tinh Châu (nay thuộc Thái Nguyên) đầu hàng Tào Tháo, nhưng sau đó nghe nói Tào Tháo sắp đánh Ô Hoàn (Hung Nô) nên lại phản, phái binh giữ cửa Hồ Quan (nay ở đông nam huyện Trường Trị, Sơn Tây). Tháng giêng năm Kiến An thứ 11 (206), Tháo vượt Thái Hàng sơn đánh Cao Cán, đến tháng ba thì đánh bại. Bài thơ này được làm vào thời gian này miêu tả cảnh sinh hoạt gian nan, là một bài thơ tiêu biểu cho thơ ca Kiến An.

****

Bản Dịch của Khuyết Danh


Phía bắc Thái Hàng sơn, 
Vòi vọi lên gian nan. 
Đường ruột dê uống khúc, 
Làm bánh xe vỡ tan. 
Cây cối sao hiu hắt. 
Gió bắt rít trên ngàn. 
Gấu ngồi xổm ngó khách; 
Hổ bên đường gầm vang. 
Tuyết rơi sao phơi phới, 
Hang hốc ít nhân dân. 
Dài cổ nhiều than vãn, 
Đi xa dạ ngùi ngùi. 
Lòng ta sao buồn bực 
Về đông mong tới ngày. 
Nước sâu cầu lại gãy. 
Giữa đường dạ bồi hồi. 
Mê hoặc quên đường cũ 
Tối mịt trọ nhà ai? 
Đi hoài bao ngày tháng, 
Đói cả ngựa lẫn người. 
Quảy gói đi kiếm củi, 
Lấy giá để thổi cơm. 
Viết bài "Đông Sơn" nọ, 
Dằng dặc một nỗi buồn...

Khuyết Danh