Trong lịch sử Việt Nam có rất ít gia đình được vinh dự cha và con cùng hy sinh vì tổ quốc .
Tính ra chỉ có vài gia đình đuợc biết đến:
Gia đình của Tổng đốc Nguyễn Tri Phương và phò mã Nguyễn Lâm .
Gia đình của Đặng Tất - và con là Đặng Dung.
Gia đình Nguyễn Cảnh Dị và con là Nguyễn Cảnh Chân
Có lẽ gia đình của Đặng Tất - và con là Đặng Dung
Nguyễn Cảnh Dị và con là Nguyễn Cảnh Chân là 2 gia đình đầu tiên được biết đến vì cha con họ đều vị quốc vong thân .
Sau khi cha bị giết Đặng Dung trở về quê ở ẩn, chờ thời cơ để khởi nghĩa lần nữa .
Những đêm trăng sáng ông thuờng mài kiếm mà lòng thì nghĩ cách dành lại độc lập Bài thơ duới đây do ông viết,
Nguyên tác:
- 感懷
- 世事悠悠奈老何
- 無窮天地入酣歌
- 時來屠釣成功易
- 運去英 雄飲恨多
- 致主有懷扶地軸
- 洗兵無路挽天河
- 國讎未報頭先白
- 幾度龍泉戴月磨
|
Phiên âm Hán-Việt:
- Cảm Hoài
Thế sự du du nại lão hà
Vô cùng thiên địa nhập hàm ca
Thời lai đồ điếu thành công dị
Vận khứ anh hùng ẩm hận đa
Trí chúa hữu hoài phù địa trục
Tẩy binh vô lộ vãn thiên hà
Quốc thù vị báo đầu tiên bạch
Kỷ độ Long Tuyền đới nguyệt ma
-
|
Tản Đà dịch nôm:
Cảm Hoài
Việc đời man mác, tuổi già thôi !
Đất rộng trời cao chén ngậm ngùi
Gặp gỡ thời cơ may những kẻ
Tan tành sự thế luống cay ai !
Phò vua bụng những mong xoay đất,
Gột giáp sông kia khó vạch trời.
Đầu bạc giang san thù chưa trả
Long Tuyền mấy độ bóng trăng soi .
Trong văn học gọi đó là điển tích mài kiếm duới trăng.
Lý Tử Tấn tác giả tác phẩm văn học nổi tiếng Phú Xương Giang đã cho lời bình : Nếu không phải là kẻ sĩ hào kiệt, ắt không thể làm được bài thơ này.
(Phi hào kiệt chi sĩ bất năng)
Một hôm Nguyễn Cảnh Chân đi tìm Đặng Dung để bàn cách cứu nuớc khỏi tay nhà Mịnh Khi đi đến nhà Đặng Dung thì ông thấy Đặng Dung đang rửa vật dụng ở cầu ao mới ướm lời hỏi:
" Đồ vật dơ thì lấy nuớc rửa vậy chứ nuớc dơ thì lấy gì rửa ?"
Đặng Dung liền trả lời:
" Đồ vật dơ thì lấy nuớc rửa còn nuớc dơ thì lấy máu rửa "
Ôi! Chỉ có những bậc đại anh hùng dám quên mình vì nuớc mới có thế có cái chí đồng đạo hợp đến như vậy .
Hai ông sau phò Trùng Quang Đế khởi nghĩa . Trong trận đánh ở Nghệ An tháng 9 năm 1413 quân Nam chiếm được thành, Trương Phụ bỏ thành, trong đêm tối dùng thuyền nhỏ chạy thoát được.
Minh triều đại tướng Trương Phụ là người cầm quân tiêu diệt nha` Hồ va` chiếm nước ta. Hắn là 1 danh tướng chưa từng thua trận nào, đối với hắn đây là 1 mối nhục lớn nên khi Truơng Phụ bắt đuợc 2 ông hắn sai mổ bụng lấy gan ra ăn.
Nguời viết bài này mỗi lần đọc đến chuyện Đặng Dung đều không cầm đuợc nuớc mắt .
Vì thế làm 2 câu thơ này để tỏ lòng nguỡng mộ nguời anh hùng đã vì nuớc quên mình .
" Gươm Thiêng mài đến trăng tà "
"Máu kêu rửa nhục nuớc nhà vẫn sôi "
Tạm dịch theo lối tự do: Cảm Hoài
Việc đời xoay chuyển đã vội già
Trời đất khôn cùng rượu mình ta
Gặp thời kẻ khó thành công dễ
Thất thế anh hùng nuốt hận nhà
Vì nước chỉ mong xoay được đất
Kém quân không lối cắt thiên hà
Hận nước chưa đền đầu đã bạc
Bao độ mài gươm đến trăng tà
Quang Hy 2008