Nov 21, 2024

Cổ thi Việt Nam

Tương Đàm điếu Tam Lư đại phu kỳ 1 & kỳ 2
Nguyễn Du (1766 - 1820) * đăng lúc 03:54:49 PM, Jan 05, 2024 * Số lần xem: 3018
Thể thơ: Thất ngôn bát cú (thời kỳ: Cổ đại)
Tương Đàm điếu Tam Lư đại phu kỳ 1

湘潭弔三閭大夫其一

好修人去二千載,
此地猶聞蘭芷香。
送國三年悲放逐,
楚詞萬古善文章。
魚龍江上無殘骨,
芏蒻洲邊有眾芳。
極目傷心何處是,
秋風落木過源湘。

Tương Đàm điếu Tam Lư đại phu kỳ 1

Hiếu tu nhân khứ nhị thiên tải,
Thử địa do văn lan chỉ hương.
Tống quốc tam niên bi phóng trục,
Sở từ vạn cổ thiện văn chương.
Ngư long giang thượng vô tàn cốt,
Đỗ nhược châu biên hữu chúng phương.
Cực mục thương tâm hà xứ thị,

Bản dịch của Quách Tấn :

Hai nghìn năm vắng người sửa đức
Nơi đây còn thơm nức chỉ lan
Ba năm đất trích phũ phàng
Sở Từ muôn thuở rỡ ràng văn chương
Sông cá rồng nắm xương khôn giữ
Bãi hoa lồng trăm thứ cỏ thơm
Nơi nào gởi mối thương tâm
Lá thu gió rụng nẻo tầm Nguyên Tương

Tố Như Thi (Trích dịch), NXB An Tiêm, Sài Gòn - 1973

Qua Tương Đàm viếng Tam Lư đại phu kỳ 1
(Người dịch: Điệp luyến hoa)

Hiếu tu đã cách mấy ngàn năm,
Nay đất còn thơm hương chỉ, lan.
Lìa nước ba năm buồn cách biệt,
Sở từ vạn cổ xứng hùng văn.
Cá rồng trên sóng xương đà mất,
Đỗ nhược bên bờ cỏ vẫn lan.
Nhướng mắt đau lòng không rõ nẻo,
Nguyên, Tương lá rụng, gió thu tràn.

dịch nghĩa

Người hiếu tu sống cách hai nghìn năm,
Ngày nay đất này còn thơm mùi hoa chỉ, hoa lan.
Xa quê ba năm buồn phiền vì bị tống xuất,
Nghìn đời sau thơ của ông vẫn hay nhất.
Rồng cá đầy sông cốt tìm chẳng thấy,
Bên bờ Đỗ nhược có giống cỏ thơm.
Nhướng mắt đau lòng không biết là đâu,
Gió thu lá rụng khi qua vùng Nguyên, Tương.

Chú thích:
Hiếu nhân tu :người thích sửa sang đức tính tốt.
văn lan : thơ Khuất Nguyên có câu: "Bờ sông Nguyên có hoa chỉ, bờ sông Lễ có hoa lan". Ý muốn nói đến sự cao khiết.
Sở từ: thi ca người nước Sở, chỉ tác phẩm Ly tao của Khuất Nguyên.
Ly tao có câu: "Hái hoa đỗ nhược ở bãi thơm". Đỗ nhược là một loài cây giống sen, hoa màu trắng có 6 cánh.
Nguyên, Tương là hai con sông thuộc tỉnh Hồ Nam.
Tương Đàm điếu Tam Lư đại phu kỳ 2

湘潭弔三閭大夫其二

楚國冤魂葬此中,
煙波一望裊何窮。
直交獻令行天下,
何有離騷繼國風。
千古誰人憐獨醒,
四方何處託孤忠。
近時每好為奇服,
所揹蕭蘭竟不同。

Tương Đàm điếu Tam Lư đại phu kỳ 2

Sở quốc oan hồn * táng thử trung,
Yên ba nhất vọng diểu hà cùng.
Trực giao hiến lệnh hành thiên hạ,
Hà hữu Ly tao kế Quốc phong ?
Thiên cổ thuỳ nhân liên độc tỉnh,
Tứ phương hà xứ thác cô trung ?
Cận thời mỗi hiếu vi kỳ phục,
Sở bội tiêu lan cánh bất đồng.

Qua Tương Đàm viếng Tam Lư đại phu kỳ 2
(Người dịch: Điệp luyến hoa)

Nơi này nước Sở táng oan hồn,
Khói sóng muôn đời mãi ngóng trông.
Hiến lệnh nếu ban thiên hạ được,
Ly tao phải nối Quốc phong không ?
Ngàn năm ai hiểu người đang tỉnh,
Bốn mặt gửi đâu một tấm lòng ?
Nay kẻ thích mang trang phục lạ,
Tiêu lan đeo ngực cũng không cùng.

dịch nghĩa

Oan hồn của nước Sở chôn tại nơi này,
Khói sóng mênh mông cứ ngóng theo khôn cùng.
Hiến lệnh đó nếu đã được ban ra khắp mọi nơi,
Thì làm gì có Ly tao kế với Quốc phong?
Ngàn năm trước ai hiểu người tỉnh một mình,
Bốn phương lòng trung biết gửi nơi nào?
Thời nay người thích trang phục lạ,
Hoa tiêu lan của họ đeo cũng chẳng giống của ông.

Sở quốc oan hồn: chỉ Khuất Nguyên.
Chú thích: hiến lệnh
Khuất Nguyên làm pháp lệnh giúp Sở Hoài Vương.

Quốc phong : Đây chỉ Kinh thi.

Thiên Ngư phủ có câu: "Mọi người say chỉ có một mình ta tỉnh".

Khuất Nguyên có nói: "Lúc trẻ ta ham đồ phục sức lạ, gươm dài mũ cao", ý nói mình trung trực khác người.

Các thứ hoa Khuất Nguyên thường đeo, để tỏ lòng cao khiết của mình. Theo dẫn giải cũ thì hai câu này ám chỉ thời sự, tức là chuyện quan trường nhà Nguyễn.

- Tương Đàm (Trường Sa): tên một huyện tỉnh Hồ Nam.
Tam lư đại phu: là chức tước của Khuất Nguyên người nước Sở đời Chiến Quốc. Khuất Nguyên là người tài giỏi lúc đầu được vua Sở tin dùng và thực thi chủ trương chính trị do ông đề xướng, nhưng sau vì lới gièm pha của nịnh thần ông bị đầy đi Giang Nam. Ngày mồng 5 tháng 5 ông trẫm mình ở Mịch La.

Ý kiến bạn đọc

Vui lòng login để gởi ý kiến. Nếu chưa có account, xin ghi danh.