Nguyễn Đông Nhật

Đọc xong tập sách do họa sĩ Phan Ngọc Minh đưa mượn vào đầu tháng 6.2009 (*), chợt nghĩ: Hẳn, đã và sẽ còn có nhiều bài viết về tác phẩm này. Tập chuyên luận về Thơ dày gần 500 trang (gồm 26 bài chọn lọc, viết trong khoảng 1963 – 2008), là kết tinh của tâm huyết và tài năng của một người Việt yêu tiếng Việt, am tường văn học Việt, đã giúp người đọc  hiểu được những điều cơ bản về một nội dung phức tạp:thi pháp; và những tác gia Việt Nam từ Nguyễn Trãi qua Tản Đà, đến các  thi sĩ thời Thơ mới và những nhà thơ đương đại như Bùi Giáng, Chính Hữu, Phạm Tiến Duật. . . Trong bài giới thiệu sách  (“cho phép” tối đa 1.000 từ), chỉ xin được nhìn công trình này từ một góc nhỏ : Chất thơ và Ý đạo.

*
Người làm công việc phê bình thơ thường bị đứng trước hiểm họa: viết biên khảo thì cần “rõ ràng”, trong khi, thơ không bao giờ là sản phẩm “ngó thấy biết liền”, mà, “thơ là một ngôn ngữ tự lấy mình làm cứu cánh” (tr. 12), là “địa hạt gắn bó con người và cũng chia rẽ con người ghê gớm nhất”. Giải pháp được chọn lựa : trình bày những kiến giải chuyên môn bằng cách viết “nên thơ” , với một ngôn ngữ giản dị. (Giản dị, cái đích cuối cùng của mọi khổ công nghệ thuật).

*
Trước hết, là cái nhìn mới: viết về bà Huyện Thanh Quan, chưa ai nhìn thấy “sự e dè nôn nả trong người phụ nữ muôn nơi và muôn đời” (tr.132) ở giọng thơ vốn được đóng khung trong cách gọi quen: cổ kính, trang nhã. Ấy là, khi kết thúc bài viết về nhà nhân chủng học Claude Levi Strauss, “chợt nhớ” đến nhà ngữ học Việt Nam Nguyễn Tài Cẩn : “Cái gì thân thì cũng xa, có khi xót xa” (tr.39).
Cách nói đầy chất thơ như thế có trong suốt tập sách.
Từ nhận thức rằng, “thơ ca là một thành tố tất yếu và năng động của nhân lọai” (tr.67), tác giả đã đi đến một định nghĩa thấu đáo về thơ: “Câu thơ hay là một thóang trần gian” (tr.62).
Đến đây, thì không còn là chuyện văn chương nữa, mà đã chuyển sang lĩnh vực triết học : Thơ như một nỗ lực vươn tới mối tương quan giữa người với người, giữa người và thế giới. ( Đấy mới là “thơ thật”). Bởi vì, không nên tìm kiếm ở thơ những cái đã có sẵn của ngọai giới, Bởi vì, thơ là một thế giới riêng, mà để “gặp” được nó, người đọc phải tìm cách thâm nhập trạng thái tâm hồn của tác giả trong khi sáng tạo bài thơ.

Đây là khát vọng mang tính lý tưởng, đồng thời, lại là ước muốn có màu sắc . . . bi kịch. Ví như, kết thúc bài viết về Nguyễn Trãi, nhà phê bình đã chạm tới sự Hiểu - Ngộ này : “Tôi chỉ ân hận là chưa có điều kiện viết sâu hơn. Nhưng nghĩ cho cùng, những mối tình lớn trong đời mình, sống, sống còn chưa trọn. Nói, nói làm sao nói hết” (tr.116).
Hay như, khi viết về L. Strauss, Đặng Tiến nói : “Levi Strauss là một kẻ hòai nghi” (tr.37). E rằng, đó chỉ là cách nói quen, bởi, tiếp liền, là trích dẫn Strauss : “. . . muốn sống, phải làm như là sự vật có ý nghĩa; đó là triết lý tạm bợ của cuộc đời, nhưng là triết lý cấp 2. . .”. Vậy, triết lý.  . . cấp 1 là gì, nếu không là sự thăng hoa tâm linh? L. Strauss không hòai nghi (cả ĐT cũng vậy). Đấy chỉ là sự hòai - nghi - cần - thiết ( mơ màng ảnh bóng của tiến trình “đại nghi - đại ngộ” trong Phật giáo). Để dẫn đến nhận thức: Không có giá trị nào mãi mãi không thay đổi. Cụ thể hơn : từ một lọai thể thơ cổ, tác giả trực cảm được qui luật của vũ trụ ( “Phải chăng, cả vũ trụ được tổ chức theo biền lệ”-  tr.70). Cái Ý Đạo nói ở đọan trên, kh
ông phải là niềm tin hay nhận thức tôn giáo mà là sự “chạm tới” nhịp điệu của Dòng Sống : những Khả Hữu và Bất Khả. Và, nghệ thuật là nỗ lực của con ngừoi nhằm biến cái bi kịch thành cái Đẹp.

Phê bình thơ, như thế, đã “vượt biên” chức năng chuyên môn. Để giúp con người đến với nhau nhiều hơn. . .

*
Một “lục lọi” đáng chú ý: định giá lại Đinh Hùng, thi sĩ bị bỏ quên lâu nay : qua đời đã 43 năm, ngày nay, đọc lại, thơ ông vẫn còn những ngõ ngách chưa khám phá hết.
Và một “nêu ra’ khác : Nụ cười trong và đôi mắt sáng của Hòang Trúc Ly. (Dù. có hơi “nghiêng” tình cảm về thi sĩ này: Trong một số câu thơ của HTL, ngôn ngữ không có được độ bền cao. . .). ( Ở đây, cũng có thể  là chuyện cái “tạng” của mỗi người, khi đến với thơ ).

*
Thêm một chút ghi chú cần thiết cho lĩnh vực phê bình văn học : “Văn chương và tư tưởng hiu hắt vì những biểu đồng tình, bùng cháy nhờ những bất đồng ý. . .(tr.78). Câu này, viết từ năm 1970. Bây giờ, vẫn đúng. Sẽ còn đúng.

*
Để kết: Bài giới thiệu sách này là một sự. . . vô ích : những lời ngắn và nhỏ, truớc một công trình rộng. Vậy nên, mượn ý đã viết hơn 20 năm trước : nói về thơ bao nhiêu cho đủ / hãy cho thơ tự nói lời thơ  để . . . chấm hết: “Thơ – thi pháp và chân dung” là tiếng nói ấm chân tình, đa thanh. Và, độc lập.
Và, dẫu cho “lời nói rồi cũng phôi pha” (tr.146), nhưng, tin vui: nghe đâu, sách sắp được tái bản?

N.Đ.N
25.6.2009


(*): Thơ – thi pháp và chân dung - Đặng Tiến - NXB Phụ Nữ - quý I/2009.
Read the complete book painter Phan Ngoc Minh City to give first month 6-2009 (*), chợt think: Han, and will also have many articles on this subject.  The experts on Poetry thickness nearly 500 pages (includes 26 items selected, writing in about 1963 - 2008), is the blood of the mind and talent of the Vietnamese to English, literature wall am Vietnamese, who helped reading is the basic content of a complex, and the author of Vietnam, Nguyen Trai over from Tan Da, the doctor at Poetry Contest and the poet as long Bui Giang, Huu Chinh, Pham Tien Duat.  Introduced in this book, just get this look from a small corner: of poetry and the Italian.
     

   
* Why talk about the poetry in a book in translation?  Because, "poetry is a language you do get self-object" (tr. 12).  Therefore, poetry is the "realm sticking people and dividing people most horrific."  So who do the criticizing poetry is danger before it: write in the minutes it is "clear" to help readers penetration files, while, poetry never is the product "the viewer in line" .  Solutions are selected: the presentation with good expertise in writing "poetic", with a simple language.  (Simple, the final destination of all the suffering of art).
*
Like, write about Ba Huyen Thanh Quan, who has not seen "the e na miss in the women want to place and want to change" (tr.132) poetic voice in the capital is framed in a familiar look: ancient, page home.  Is, the end of articles on the ethnography Le'vi Claude Strauss, "chợt remember" linguist to Vietnam Nguyen merit: "What the body is far, far xót sometimes" (tr.39 ).  Splice of poems in the book throughout.
From that, "poetry is a considerable critical and dynamic of humanity" (tr.67), the author went to a definition of poetry đáo able "verse or a thoáng underworld" (tr.62).
Here, it is no more literature, which was transferred to the field of philosophy: Poetry as an effort to better relation between the people, between people and world.  Because, do not search in poetry that was offered by medium.  Because, poetry is a separate world, but to get to it, readers must go to the state of mind the author, while creative poems.
This is an aspiration is ideal, simultaneously, is a desire to have color ...  Tragedy.  As, finished articles on Nguyen Trai, reviewers have to touch the Understanding - Ngô this: "I only remorse is not conditional write further.  But to think the same, but each situation in your life, live, life is not full.  Say, say say how the "(tr.116).
Or as, when writing about Levi Strauss, Dang Tien said: "Levi Strauss is an incredulous" (tr.37).  E that is the only way that the familiar, by, next in line, Strauss is quoted: "... want to live, to do things as a meaningful, it is temporary philosophy of life, but the philosophers the level 2 ...".  So, philosophy ...  What is level 1?  L.  Strauss not incredulous.  Said incredulous, it is the only feedback - think - should - set to lead to awareness: With a value is not forever changed.

Specify more skeptic is this: "Must prices, the universe is organized according to the minutes of (tr.70): a type of ancient poetry can, feel the direct rule of the universe.  The comments stated in the paragraph above, is not a belief or perception that religion is the "touch to the" rhythm of life: the Availability of Real and beyond.  And, art is efforts by people to change the Tragedy of beauty.  Poetry criticism, as was "navigate" function professionally.  To help people to each other more ...
*
A "nose" notable: the evaluation Dinh Hung, and doctor are now long forgotten: the last 43 years has, now, reading again, his poems still the alley ngách not discovered before.  And a "raised" other: smile and eyes in the morning by Hoang Truc Ly.  With slightly "inclined" severe emotional doctor about this test: In a verse of Truc Hoang Ly, language is not high durability ...
*
An Introduction This book is the short and small, in front of a large project.  So, the borrowing has written more than 20 years ago: talk about how much poetry for full / let's poems from poetry to ...  the colon: "Poetry - test and portraits" is warm voice on foot, has.  And, independently.
And, for "words and also embryo phase (tr.146), but, good news: first hearing, the order is reproduced?
Motive Japan
(*): Poetry - portraits and France - Dang Tien - NXB Women - 1-2009 quarter.
Source: Danang last week