|
Nov 21, 2024
|
Home
Giới thiệu
Tác giả
Diễn đàn
Ảnh & Nhạc
Liên lạc
Thơ dịchTùng Cương dịch Evghênhi Ônhêghin, A. Puskin -Thơ » Nga » Aleksandr Pushkin » Yevgeny Onegin » * đăng lúc 12:30:16 PM, Nov 11, 2024 * Số lần xem: 666
* đăng lúc 02:45:14 AM, Apr 02, 2024 * Số lần xem: 633
Ý kiến bạn đọcPhân tích khổ I, chương một, Evghênhi Ônhêghin Hue Thu Apr 02, 2024 Gửi bởi Tung Cuong ngày 09/02/2022
Dành cho các bạn quan tâm: I.I. Phân tích khổ I, chương một, tiểu thuyết thơ Evghênhi Ônhêghin Trong mấy dòng đầu tiên của tiểu thuyết thơ, Puskin miêu tả người bác của Evghênhi. Các từ “самых честных правил“được Puskin mượn từ bài ngụ ngôn của Krưlốp “Con lừa và người nông dân”. Khi so sánh người bác với nhân vật trong bài ngụ ngôn, Puskin ngụ ý rằng “vẻ thẳng ngay, cao đạo nhất“chỉ là vỏ ngoài che giấu sự khôn lỏi và tài xoay xở của người bác. Người bác đã sống giả tạo cho hợp với dư luận xã hội /…/ Như vậy, người bác vẫn được tiếng tốt và sự kính trọng. Việc người bác lâm bệnh nặng lại là cái cớ thu hút sự chú ý về mình. Câu “И лучше выдумать не мог“càng làm rõ ý, ngay cả khi bị bệnh, có thể chết, người bác của Evghênhi vẫn cố (và đều thành công) thu về lợi ích thiết thực cho bản thân mình. Người xung quanh tin rằng ông bị bệnh do sao nhãng đến sức khoẻ của mình vì mải lo quyền lợi cho mọi người. Cái cách quan tâm có vẻ như không vụ lợi của người bác là nguyên nhân khiến mọi người kính trọng ông nhiều hơn. /…/ Khi nói về bệnh tật của người bác, Evghênhi không dùng lời châm biếm. Trong dòng “Его пример другим наука“Puskin lại xử dụng lối châm biếm. Những đại diện tầng lớp thượng lưu, quý tộc ở Nga luôn biến các dịp bệnh tật của họ thành tin gây chấn động. Chủ yếu là do vấn đề thừa kế. Khi họ hàng bị ốm nặng, cả nhóm người được hưởng quyền thừa kế tập trung nhau lại. Họ tìm mọi cách để lấy lòng người ốm, với hy vọng được trao quyền thừa kế. Họ nhắc mãi công lao của người sắp chết, lòng tốt không có thật của người đó. Evghênhi là người hưởng thừa kế của bác. Theo luật họ gần, chàng phải trực “И день и ночь“bên giường bệnh của bác, và hỗ trợ bác trong mọi việc. Chàng trẻ tuổi hiểu rằng mình phải làm việc này, nếu như không muốn mất quyền thừa kế. Ta không được quên rằng, Evghênhi chỉ là “Молодой повеса“Trong các suy nghĩ chân thành của mình, chàng thể hiện tình cảm thật sự, điều này thể hiện rõ qua cụm từ “Низкое коварство“. Cả chàng, cả người bác, tất cả người chung quanh đều hiểu, vì sao chàng không rời một bước khỏi giường của bệnh nhân sắp chết. Nhưng ý nghĩ thực được che đậy bằng lòng tốt giả dối. Evghênhi thấy rất buồn phiền và chán ngán. Chàng láy đi láy lại một câu “. Когда же черт возьмёт тебя!» Việc chàng chỉ nói đến ma quỷ, mà không nhắc đến Chúa Trời, càng nhấn mạnh nhiều hơn tới cảm xúc không thật của chàng. Trên thực tế, “честные правила“của người bác cũng không xứng đáng được lên thiên đàng. Tất cả mọi người xung quanh, trước hết là Evghênhi chỉ nóng lòng chờ người bác chết. Chỉ có cái chết của người bác mới là đóng góp vô giá, thật sự, là giải thoát cho xã hội. Nguồn: (Рустих.ру; Евгений Онегин; Анализ стихотворений Пушкина) II. Mời bạn xem bản dịch khổ 1 của Ch. Johnston và V. Nabokov 1.A.S. Puskin; Eugène Onegin (tr. Ch. Johnston): ``My uncle -- high ideals inspire him; but when past joking he fell sick, he really forced one to admire him -- and never played a shrewder trick. Let others learn from his example! But God, how deadly dull to sample sickroom attendance night and day and never stir a foot away! And the sly baseness, fit to throttle, of entertaining the half-dead: one smoothes the pillows down in bed, and glumly serves the medicine bottle, and sighs, and asks oneself all through: “When will the devil come for you?“‘’ 2.Pushkin A.S. Eugene Onegin. (Translated by V. Nabokov): My uncle has most honest principles: when he was taken gravely ill, he forced one to respect him and nothing better could invent. To others his example is a lesson; but, good God, what a bore to sit by a sick person day and night, not stirring a step away! What base perfidiousness to entertain one half-alive, adjust for him his pillows, sadly serve him his medicine, sigh — and think inwardly “When will the devil take you?» Trên thế giới, trong số hơn 40 dịch giả từng chuyển “Evghênhi Ônhêghin “sang tiếng Anh, có hàng chục người đã công bố hai bản dịch khác hẳn nhau, vào nhiều thời kì khác nhau, đó là: V. Nabokov, V. Liberson, Tr. Johston, S.N. Kozolop v.v… Thậm chí có tác giả dịch và sửa tới ba lần, đó là Babeet Doichh. Xem hai bản dịch bốn dòng đầu khổ I của cùng một dịch giả: My uncle’s shown his good intentions By falling desperately ill; His worth is proved; of all intentions Where will you find one better still? (Pushkin. Eugene Onegin. Tr. Deutsch 1936) Và bản dịch công bố các năm 1943, 1964: My uncle always was respected; But his grave illness, I confess, Is more than I could have expected: A stroke of genius, nothing less. (Pushkin. Eugene Onegin. Tr. Deutsch 1943; 1964) III. Do sửa nhiều mà chưa vừa ý dòng thơ đầu tiên, khổ I, tôi đi tìm và dịch cả bài ngụ ngôn của Ivan Crưlôp, trong bài có câu: “Осел был самых честных правил”, để tìm hiểu nghĩa câu này và văn cảnh xử dụng. Mời bạn đọc xem cả bản gốc, bản dịch, đoạn phân tích bài này: Осел и мужик Мужик на лето в огород Наняв Осла, приставил Ворон и воробьев гонять нахальный род. Осел был самых честных правил: Ни с хищностью, ни с кражей незнаком: Не поживился он хозяйским ни листком, И птицам, грех сказать, чтобы давал потачку; Но Мужику барыш был с огорода плох. Осел, гоняя птиц, со всех ослиных ног, По всем грядам и вдоль и поперёг, Такую поднял скачку, Что в огороде всё примял и притоптал. Увидя тут, что труд его пропал, Крестьянин на спине ослиной Убыток выместил дубиной. «И ништо!» все кричат: «скотине поделом! С его ль умом За это дело браться?» А я скажу, не с тем, чтоб за Осла вступаться; Он, точно, виноват (с ним сделан и расчет), Но, кажется, не прав и тот, Кто поручил Ослу стеречь свой огород. Con lừa và người nông dân Nông dân là chủ vườn rau, Hè thuê Lừa đến trông sao an toàn, Không cho sẻ, quạ phá vườn. Lừa theo nguyên tắc cứ làm phăng phăng: Trộm - không, tắt mắt - không màng; Lá rau của chủ càng không tơ hào, Thấy chim, Lừa đuổi sát sao; Nhưng mà chủ nhận vườn rau hỏng rồi. Lừa xua chim chạy tung trời, Xới bung mặt luống, cày tơi cả vườn, Chân Lừa giẫm đạp thành tương, Nào rau, nào củ nát bươm tanh bành. Nhìn vườn mọi thứ tan tành, Rau nhàu, củ nát mà lòng xót xa, Chủ đành lôi cổ Lừa ta Cứ lưng mà nện: gây ra tội này. “Tội mày thật đáng đời thay! Óc mày, sao nhận việc này, Lừa ơi?” Tôi đâu bênh vực Lừa hoài; Thì Lừa mắc tội làm sai, rõ rồi, Nhỡ khi có lỗi là người Đã thuê Lừa đến trông coi vườn nhà. Ý nghĩa triết lý của bài thơ là gì? Bài thơ ngụ ngôn “Con lừa và người nông dân” có ý nghĩa triết lý sau: ai đem một việc quan trọng nào đó giao cho một kẻ ngốc, vụng về, thì là người rất không thông minh. Nói khác đi là, không nên mong thấy người ngốc làm được việc thông minh, hợp lý; nhưng đã là người thông minh thì ít nhất phải biết không nên dính vào người ngốc. Chính Crưlôp giải thích rõ bài học đạo đức qua câu kết: Nhỡ khi có lỗi là người Đã thuê Lừa đến trông coi vườn nhà. Các tác giả cuốn sách “Năm mươi bài ngụ ngôn của I.A. Crưlôp” giảng giải ý nghĩa bài ngụ ngôn này như sau: “Nói chung, một loạt bài ngụ ngôn tuyệt vời của Crưlôp đã kể lại chuyện ở thời của nhà thơ, thấy rất nhiều kẻ ngu ngốc được lên chức “lý trưởng, quan to”. (книга “Пятьдесят басен И. А. Крылова” с поясн. и примеч., СПб, издатель М. Н. Слепцова, 1908 г.) (Theo nguồn: literaturus.ru/moral-básnI-asel-muzhic-krylov) IV.Như vậy, sau khi học hỏi các bản dịch tiếng Việt, tiếng Anh hiện có trên mạng, chúng tôi có các kết quả dịch dòng một, khổ I như sau: Ông bác tôi thẳng ngay, thanh cao nhất, Bác tôi sống thẳng ngay, đức độ nhất, V. Những khó khăn trong việc dịch tác phẩm kinh điển “Evghênhi Ônhêghin “của A. X. Puskin sang tiếng Anh và Pháp Chúng tôi xin dịch lại một vài điểm chính trong công trình nghiên cứu của hai tác giả sau: Ремчукова Е. Н., Недопекина Е. М. Russian journal of linguistics, выпуск: Том 24, № 4, (2020) Трудности перевода русской классики: роман А.С. Пушкина «Евгений Онегин» на английском и французском языках (Các bạn có thể gặp một vài đánh giá khác với những gì đang có sẵn trong bộ nhớ của mình, mong mọi người bình tĩnh đọc, cảm nhận, suy ngẫm thêm, nếu cần, thì có thể tìm đọc hai tác giả này.) Hai tác giả của công trình nghiên cứu đã sưu tập các bản dịch của khoảng 40 dịch giả sang tiếng Anh (có dịch giả là người Anh, có dịch giả là người Nga giỏi tiếng Anh) và hơn 10 dịch giả sang tiếng Pháp đã được công bố trong suốt các tk. XIX, XX, XXI. Hai tác giả đã tiến hành đối chiếu các bản dịch, cùng lời nói đầu và hệ thống chú thích đi theo bản dịch, và rút ra nhiều kết luận khá lí thú. Một số nét đặc biệt khiến tác phẩm “Evghênhi Ônhêghin “thành tuyệt tác có một không hai và những mâu thuẫn có thể là trở ngại cho các dịch giả châu Âu trong việc chuyển ngữ: 1. Tiểu thuyết “Evghênhi Ônhêghin” là sáng tác của thiên tài Nga: A.X. Puskin tượng trưng không chỉ cho nền văn học Nga mà toàn bộ nền văn hoá Nga, ông là người đứng cùng hàng với nhiều vĩ nhân khác như A. Đante, W. Shakespeare, J. W. Goethe, J. Bairơn và nhiều danh nhân khác thuộc các nước châu Âu được xem là đỉnh cao thành tựu trí tuệ của các nước. 2. Chuyên ngành Puskin học kinh điển coi tác phẩm thơ “Evghênhi Ônhêghin “là công trình sáng tác quan trọng nhất của Puskin. Tác phẩm thơ này được đưa vào chương trình văn học bắt buộc phải dạy trong các trường phổ thông, học sinh được yêu cầu học thuộc một số đoạn trích từ tác phẩm này, việc đó có tác dụng ghi nhớ Evghênhi Ônhêghin trong ý thức ngôn ngữ của người Nga. 3. Tiểu thuyết thơ “Evghênhi Ônhêghin “có sự liên kết tài tình giữa hình thức và nội dung, điều này đã được giới phê bình văn học Nga luôn nhắc tới kể từ thế kỷ XIX (công đầu thuộc về V. G. Belinxki) và “Evghênhi Ônhêghin “cũng được yêu thích, khâm phục, ca ngợi trong suốt hai thế kỷ qua. Ngày nay, một số nhà nghiên cứu có ý kiến phê phán những mặt chưa được của tác phẩm này (đó là I. V. Kirreepxky, I. I. Nadezdin, sau đấy có D.I. Pixarep).; trong ngành lý luận văn học Xô viết, chuyên ngành Puskin học đã đạt trình độ cao nhất, nhưng ít nhiều mang hơi hướng huyền thoại hoá, nghĩa là, đề cao quá mức. 4. Là tiểu thuyết đầu tiên của Nga theo hướng hiện thực, “Evghênhi Ônhêghin “có tính cách tân rõ ràng. Tuy nhiên, đặc điểm này, cũng như nhiều đặc điểm khác, như tính sát thực lịch sử, tính dân tộc (tác phẩm phản ánh chân thực tính cách Nga, các thực thể trong đời sống của Nga và cách tư duy của tầng lớp quý tộc Nga) không giúp ích nhiều cho bạn đọc người châu Âu thấy rõ, trước hết là dịch giả châu Âu: họ thấy cốt truyện của Evghênhi Ônhêghin có lẽ đứng ở hàng hai, hay là xếp sau nền văn học của Anh và Pháp ở cuối tk. XIII và đầu tk. XIX. Có cách đánh giá như vậy là do không chỉ vì tuyến chính cốt truyện, mà cả việc Puskin đã gắn tính cách các nhân vật nam của ông với các nhân vật nam trong nhiều tiểu thuyết của J. Bairơn, và giới thiệu tính cách các nhân vật nữ của ông gần gũi với nhiều nhân vật nữ trong văn học Pháp (thí dụ, của Jean-Jacques Rousseau) và nhân vật Evghênhi được so sánh giống Traild Garold. Những dẫn chứng này, nhiều lần được nêu ra trong sách báo khoa học ngữ văn kinh điển (chẳng hạn, Vinogradop, năm 1999, Lotman, năm 1983…) 5. Tiểu thuyết bằng thơ của Puskin có mối liên hệ chặt chẽ với nền văn học Pháp và tiếng Pháp một cách phức tạp và bền vững do tình trạng dùng song ngữ (tiếng Nga và Pháp) vốn có trong giới quý tộc Nga thời đó. Thí dụ, trong sách báo lý luận văn học thường trích dẫn nhiều vi cảnh, nhiều chi tiết trích từ các văn bản văn học của nhiều tác giả người Pháp, và các vi cảnh và chi tiết này được gặp lại trong bức thư của Tachiana. Khi viết về việc này, chẳng hạn, IU. M. Lotman có dẫn theo lời L.X. Xergian, là người đã đưa ra giả thuyết rằng nguyên mẫu chính bức thư của Tachiana là thơ uỷ mị, ướt át của Marxelina Debord-Valmor (1786-1859), một nữ thi sĩ bậc trung người Pháp, bà có một tập thơ đã được xuất bản năm 1819 và sau đó còn được tái bản nhiều lần. Theo nhà nghiên cứu này, thì Puskin tìm đến thơ uỷ mị của nữ thi sĩ người Pháp là vì ông, rõ ràng, tìm thấy điều giá trị “trong thơ của A. Shenhia, đó là tính chân thực tự nhiên, không giả tạo, đến tuyệt vời.”(Xergian 1975:545). Quả thật thơ uỷ mị của Debord-Valmor có nhiều nét gần với bức thư của Tachiana, chúng cho phép ta khẳng định rằng, ông có biết các bài thơ của nữ tác giả này và Puskin luôn có trong trí nhớ của minh, khi sáng tác bức thư cho Tachiana “(Lotman 1983:228). Rõ ràng có sự phức tạp nhất định với người dịch, khi mà trong văn bản Evghênhi Ônhêghin “gặp rất nhiều từ, cách nói vay mượn từ tiếng Pháp (nhiều thực thể, nhiều từ, tên riêng), văn cảnh xử dụng các từ này, theo chúng tôi, không phải lúc nào cũng dễ hiểu với cả bạn đọc người Nga, lẫn người châu Âu, đặc biệt trong thời đại ngày nay. 6. Tiểu thuyết bằng thơ của A.X. Puskin được viết theo thể thơ kinh điển đối với bạn đọc người Nga, đó là thể yambơ, là điển hình cho thơ Nga tk. XIX. Thể thơ này và khổ thơ “Ônhêghin” độc đáo do Puskin sáng tạo dùng riêng cho tiểu thuyết bằng thơ của ông (gồm ba đoạn bốn dòng có cách gieo vần chặt chẽ, nghiêm ngặt, và hai dòng cuối giữ vai trò tổng kết nội dung cả khổ thơ - nghĩa là: bốn dòng đầu gieo vần cách, bốn dòng tiếp là vần liền, tiếp sau là bốn dòng vần ôm, hai dòng cuối là vần liền.) cách làm này giúp cho cả cấu trúc khổ thơ có được sự cân đối và độc đáo, mà muốn đạt tới sự hài hoà tuyệt vời như vậy, rất cần có ngòi bút thần kỳ của nhà thơ chạm vào mới viết thành tác phẩm tuyệt diệu đến vậy. “Tuy nhiên, ở phương Tây, Puskin được đánh giá thấp hơn nhiều tác giả khác, là vì người đọc châu Âu biết đến Puskin ít hơn so với nhiều tác giả Nga khác. Chắc không phải mất công tìm lý do ở đâu xa. Môi trường nuôi dưỡng sự nổi tiếng của ông là thi ca, mà thi ca lại khó dịch nhất, vì không đủ phương cách diễn đạt ra tiếng nước khác, và thơ của ông có cách tư duy đơn giản, ngây thơ, còn ma lực hấp dẫn trong thơ ông lại hoà trộn, ẩn trong sự diễn đạt chính xác, tính biểu cảm rõ ràng và tài nhào nặn ngôn từ ở trình độ tuyệt mỹ, vốn là thứ người Nga cảm nhận thật dễ dàng, rõ nhất, thì dịch giả lại khó có thể truyền đạt hết sang ngôn ngữ khác.”(Treluwshep, năm 2015). Theo nhiều nhà nghiên cứu, thơ của Puskin, khi dịch ra tiếng nước ngoài, đã mất những nét đẹp, hay riêng trong thơ ông ở mức độ nhiều nhất. 7.…Vấn đề chủ yếu đặt trước dịch giả có thể diễn đạt gọn như sau: hoặc là dịch “Evghênhi “thành văn xuôi, thì mới có thể dồn hết chú ý vào việc thể hiện bức tranh đời sống nước Nga một cách sâu sắc, đầy đủ, hoặc cố truyền đạt sức hút ma mỵ trong hình thức thơ của Puskin và cố giữ được lối kể chuyện một cách sâu đậm. Và khi bắt tay vào dịch, người dịch phải quyết định xem, hình thức hay nội dung quan trọng hơn, nên việc chọn lựa thật không dễ dàng. Nguồn: ThiVien |
