Thần Khúc Bài 30 * Sai Mon Thi Dan

Thơ dịch

Thần Khúc Bài 30

Nhất Uyên Phạm Trọng Chánh * đăng lúc 09:55:33 AM, May 05, 2021 * Số lần xem: 756

Hình ảnh

THẦN KHÚC DANTE Bài 30 Thiên Đường Thi ca khúc XVI, XVII,XVIII

NHỮNG KHÚC CA THẦN DIỆU

DANTE ALIGHIERI

(1265-1321)

NHẤT UYÊN PHẠM TRỌNG CHÁNH

chuyển ngữ thơ lục bát

THIÊN ĐƯỜNG

THI CA KHÚC XVI

Vùng Trời thứ năm. Vùng trời sao Hỏa. Dante hài lòng dòng dõi quý tộc của gia đình mình. Các Sĩ Qui Đa (Cacciaguido) trả lời về lịch sử Firenze, nói về sự thịnh suy các họ lớn.

Quý tộc dòng dõi, thường tình,

Làm cho người tự hào mình biết bao.

Tình yêu lầm lạc mặc dầu,

Với tôi chẳng phải là điều ngạc nhiên.

Ham muốn chẳng biết sai lầm.

Về Ngài, tôi tự hào trong cõi trời.*

Áo choàng chóng ngắn mà thôi,

Nếu người chẳng kéo dài theo từng ngày.

Thời gian như chiếc kéo quanh đây.

La Mã xưng tụng tiếng “Ngài” đầu tiên. 10

Nhưng dân đây không giữ lâu bằng

Như các nơi khác. tôi rằng vội thưa :

Bích Chi đang đứng không xa,

Liền cười giống kẻ xưa từng đã ho.*

Như chuyện Ginevra lầm to.

Tôi rằng : “Ngài tổ tiên thời của con,

Cho con mạnh dạn tỏ lòng.

Ngài nâng con hơn cả tầm của con.

Sung sướng tràn ngập tâm hồn,

Như bao con suối trong lòng reo ca. 20

Sướng vui như muốn vỡ oà.

Xin Ngài cho biết gốc gia tộc mình.

Tổ tiên Ngài ai thiết thân.

Tháng năm nào với tuổi xanh của Ngài.

Kể con đất tổ Thánh Giovanni.*

Thuở xưa đất ấy là ai những người.

Chức vụ cao cả đương thời.”

Như ngọn gió thổi mát đời đi qua,

Than rực hồng lên sáng loà,

Tôi thấy chói lọi lời ca tâm tình. 30

Trước mắt trở nên đẹp hơn.

Giọng ngọt ngào dịu dàng hơn lúc này.

Không dùng ngôn ngữ hiện nay,

Ánh sáng Ngài trả lời ngay : “Từ ngày,

Thiên thần cùng “Ave” lời chúc may,*

Mẹ thai sinh hưởng tràn đầy phúc ân.

Đã hơn năm trăm tám mươi năm,

Chòm sao sư tử đã từng bay ngang.

Thắp lại ngọn lửa dưới chân,

Tổ tiên ta với ta sinh nơi này. 40

Hàng năm có một cuộc thi,*

Lực sĩ chạy đến phố nơi cuối cùng.

Về tổ tiên chẳng dài dòng,

Họ từ đâu đến, họ trông thế nào.

Nên im lặng chớ luận nhiều,

Tất cả người thuở bấy giờ mang gươm.

Từ tượng Mars đến rửa tội bồn,*

Chỉ bằng có một phần năm bây giờ.

Trong đám dân chúng hợp hòa.

Campi, Certaldo và Fegghina. * 50

Thợ thủ công cũng tinh thuần,

Thạo nghề tụ tập phường thôn láng giềng.

Những người, ta kể với con,

Địa giới ở Galluzzo cùng Trespiano.*

Hơn thành phố bêu tiếng xấu cho,

Aguglion khinh bỉ côn đồ Signa.*

Mài con mắt sắc lọc lừa,

Nếu bọn tồi tệ mù loà thế gian.

Không như, dì ghẻ với César mưu toan,*

Dịu hiền bà mẹ với con trai mình. 60

Người Firenze đi bán buôn,

Đổi chác sẽ trở về cùng Semifont,

Ở đó cụ tổ đi tuần,

Lâu đài Montemurlo thuộc dòng Conti.*

Họ Cerchi xứ đạo Arconi,*

Họ Buondelmonti, thung lũng dài Greve.*

Vì luôn luôn pha trộn người,

Ấy là cái xấu của nơi thị thành.

Nhiều thức ăn, bệnh tật sinh.

Và con bò mộng mù thường ngã nhanh. 70

Hơn cừu non mù, một thanh gươm

Hơn năm thanh kiếm, sức nhanh chém nhiều.

Họ Luni và Orbisaglia tiêu điều,*

Chiusi và Sinisgalia đi theo vết này.

Suy tàn như thế này đây,

Cũng không làm lạ chẳng gì ngạc nhiên,

Khi dòng họ đã suy tàn,

Rồi các thành phố cũng cùng suy vong.

Sự vật, người chết giống cùng,

Nhưng với sự vật khó lòng nhận ra. 80

Chúng kéo dài, ngắn đời ta,

Cũng như thể vòng trời và vòng trăng.

Nước triều lên, lại cạn dần,

Số mệnh cũng vậy với cùng người Firenze.

Chớ lấy làm lạ, chẳng nên,

Như người ta nói kinh thành tiếng danh.

Thời gian danh tiếng nhạt lần,

Dòng Ugji đó và cùng Catellini.

Filipi, Greci, Ormanni và Alberrichi.

Công dân nổi tiếng vào khi suy tàn. 90

Họ vĩ đại xưa tiếng danh,

Người họ Sannella đó và cùng Arca,

Soldanierie, Ardinghi, Bostichi ấy là,

Gần cổng thành đó xảy ra lúc này.*

Phản nghịch mới nặng nề thay,

Nó sẽ làm đắm chìm đây con thuyền.

Dòng Ravignani đã sinh,

Guido bá tước, bao nhân vật này,

Mang tên dòng họ tiếp đây,

Belliricione vĩ đại thay giống dòng. 100

Pressa cai trị tinh tường.*

Galighito có đội vệ binh. kiếm vàng .*

Họ Vair đã mạnh hùng,

Sacchetti, Giouchi, Fifanti và cùng Barucci.

Gali đỏ mặt thùng đong sai.*

Dòng dõi sinh trưởng các ngài Calfici.

Xưa lớn lắm họ Sizii,

Arrigucci đã ngồi đây ghế ngà.*

Bao người thất bại rõ là,

Vì thói kiêu ngạo, huy gia cầu vàng. 110

Từng nở hoa kỳ tích Firenze,

Cũng như thế đó cha ông họ này,

Mỗi khi Giáo Hội thiếu người,

Ghế Hội Đồng thế chổ, ngồi thay béo mình.*

Bọn ngạo mạn hóa thành rồng,

Đuổi người chạy trốn, trước thềm nhe nanh,

Kè kè túi bạc, thành cừu non,

Phất lên những hạng người không ra gì.

Ubertin Donato tức tối chi,*

Khi lão bố vợ thành người thích thân. 120

Caponsacco xuống thăm,

Chợ Fiesola đó đã thành Guida.

Infangato quý tộc một nhà,

Ta nói sự thật điều mà khó tin.

Vòng tường nhỏ có cổng thành,

Đi qua các cổng mang dòng Pera.

Các gia huy vẫn đẹp nhà,

Nam tước vĩ đại vẫn đà tiếng tăm.*

Ngày Thánh Thomas được biểu dương,

Đã nhận từ những đặc quyền tiếng danh. 130

Nay Hội đồng với toàn dân,

Được thêu thêm hiệu trên cùng gia huy.

Đã đến Gualterotti và Importuni,*

Quận Borgo vẫn sum vầy bình yên,*

Láng giềng mới đến đã làm,

Nhà nhà phải đổ bao dòng lệ rơi.

Vì cơn thịnh nộ đúng thời,

Đã làm chấm dứt cuộc đời bình an.

Từng tôn vinh họ và đồng minh,

Ngài Buondelmonti đó đã hành xử sai.* 140

Bãi hôn ước theo xúi dục người,

Mọi người đáng lẽ thích vui lại buồn.

Chúa cho Ema tộc dòng,*

Tiếp nhận Ngài bước đầu tiên đến thành.

Không cần lễ vật hy sinh,

Firenze tượng cụt đứng canh nơi cầu.

Nền hoà bình kết thúc mau,

Với dòng họ đó và nào họ kia.

Ta thấy Firenze được nghỉ ngơi,

Và thành phố chẳng lý thời khóc than, 150

Với họ này ta thấy nhân dân,

Vinh quang chính đáng chẳng không bao giờ,

Hoa huệ lộn ngược cán cờ,*

Chẳng bị nhuộm đỏ vì giờ chia phân. 154

CHÚ THÍCH:

6. Dante tự hào về dòng dõi quý tộc của gia tộc mình. “Hiệp sĩ của Hoàng đế” mà lần đầu tiên ông được biết.

10. “Ngài” : trong Thần Khúc Dante chỉ xưng Ngài với bảy người :Brunetto Latini, Farinata, Cavalcanti, Andien V Guinixelli, Béatrice và vợi Cacciaguida.

14,15. Béatrice cười : trong tiểu thuyết Lancelot, bà Malehaut khi tình cờ bắt gặp cuộc tình tự Hoàng hậu Gibevre và người yêu liền ho lên để đánh tiếng. Ở đây Beatrice cũng cười chứng tỏ sự có mặt của mình và gián tiếp nhắc Dante cân nhắc lời lẽ.

25. Thánh Giovani (Saint Jean) tức Giovani Batista, vị Thánh bảo trợ thành phố Firenze.

35,38. Từ khi Thiên thần hát “Kính Mừng” báo tin Jésus ra đời cho đến ngày Cacciaguida sinh, sao Hỏa đã 580 lần bay qua gần chòm sao Sư Tử.

41. Cuộc thi hàng năm ở Firenze bắt đầu từ cổng Thánh Pierro, đến điểm trung tâm của thành phố xưa.

47. Giữa tượng Mars và Bồn Rửa tội: Địa giới thành Firenze cổ. phía Bắc là Nhà thờ có bồn rửa tội, phía Nam là cầu Vecchio, trên cầu có tượng Mars.

50. Campi nay là Campi Bisenzio nằm trong thung lũng Bisenxio, cách trung tâm Firenze 12 km.

Certaldo : một làng nhỏ nằm trong thung lũng Valdelsa.

Fegghine: nay là Figline thuộc khu thượng Valdarno cách Firenze khoảng 30 km.

54. Galluzo, Trespiano : nằm trên đường đi Sienna và Bologna.

57. Aguglion (Agulfon) tên một lâu đài cổ trong Val de Pesa, thuộc gia tộc Baldo. Nhân vật được nói đến ở đây là Baldo d ́ Aguiglion, một luật sư chịu trách nhiệm về cuộc cải cách năm 1311, trong đó có việc trục xuất phái Guelfi Trắng tức phái của Dante.

Signa: Tức Fazio, hay Bonifazio da Signa. Singa còn là một địa danh trên đường Firenze đi Pisa. luật sư phái Trắng chạy sang phái Đen, ủng hộ Giáo Hoàng Bonifazio VIII. đối thủ chính trị của Dante chống lại vua Henri VII.

59. Ám chỉ việc một số nhân vật Giáo Hội muốn kiểm soát chính quyền thế tục của César.

62. Simifonti : Một lâu đài cổ ở Valdelsa.

64. Lâu đài Montemurlo ở giữa Prato và Pistoia, của Bá tước Guidi (sau gọi là Conti) về sau bán cho thành phố Firenze.

65. Họ Cerchi buôn bán giàu có xứ Acone, thuộc Val di Sieve.

66. Buondelmonti ở thung lũng Greve, phía Nam Firenze, sở hữu lâu đài Montebuoni, sau bị phá hủy, vì họ này bị xem là có trách nhiệm chính trong sự chia rẽ thành phố ra hai phái Guelfi và Ghibellini (1216).

73. Luni: thành phố cổ Etrusque, nền văn minh cổ đại nước Ý, nằm trên bờ biển Tirreno, đã biến mất thời Dante.

Orbisaglia: thành phố nhỏ gần Acona, bị người Visigoti phá hủy.

Chiusi : thành phố cổ Etrusque ở Valdichina bị suy vi nay chỉ còn một thị trấn nhỏ.

Siniglia: thuộc khu Marches bị phá hủy bởi người Saraceni.

94. Cổng thành Pietro nơi thường xảy ra xung đột các phe phái chính trị ở Firenze.

101. Pressa gần nhà thờ Lớn (Duomo) ở Firenze.

Họ Galigaio ở gần cổng San Pietro, một người trong họ được phong Hiệp sĩ nên có đội vệ binh và đốc kiếm mạ vàng.

103,105. Họ Pigli có biểu trưng một giải lông sóc màu xám bạc treo thẳng đứng. Dòng họ Chiaromontesi xấu hổ vì gian lận trong việc dùng thùng đong muối không đúng kích thước quy định. Dante nói đến trong Tỉnh Thổ XII,105.

108. Ghế ngà (le curule) ghế long trọng dành cho quan chức La Mã.

114. Hội Đồng (Consistoro) Đại Hội các Hồng Y. Ở đây cuộc họp các linh mục và chức sắc giáo phẩm để bầu Giám Mục.

120. Ubertin Donato : con rể của Bellicione Berti.

129. Nam tước vĩ đại: Ugo il Grande. Tổng trấn Toscan. Đây nói những người vốn được hưởng ân huệ Ugo như Giano della Bella, nay lại tập họp dân chúng chống lại thủ lãnh cũ, nhằm dành quyền lợi cho mình.

133. Buondelmonti, Gualderotti, Importuni các họ theo phái Guelfi.

Borgo: Borgo Santi Aposloti nằm ngoài thành cổ, khu thứ hai Firenze.

140. Buondelmonti đã hứa hôn với một người con gái của dòng họ Amidei, lại bất ngờ từ hôn để lấy con gái của Guadrada Donati. Dòng họ Annidei bị bẻ mặt liền giết chết Buondelmonti, từ sự việc này xãy ra chia rẻ trong thành phố Firenze.

144. Ema: con sông cắt ngang con đường giữa Firenze và lâu đài dòng họ Buondelmonti.

147. Bức tượng cụt đầu trên cầu cũ Ponte Vecchio.

154. Hoa huệ trắng, biểu trưng thành phố Firenze cán lộn ngược, ý nói thất bại. Năm 1251 hoa huệ trắng được thay bằng hoa huệ đỏ theo ý muốn phái Guelfi.

THIÊN ĐƯỜNG

THI CA KHÚC XVII

Vùng trời thứ năm. Vùng Trời Hỏa Tinh. Đăng Tử lo lắng muốn biết tương lai đời mình. Tiên tri của Cát Sĩ Qui Đa: Đăng Tử phải trốn tránh lưu đầy xa quê hương.

Như điều đến với Climené,

Trấn an trước những điều nghe trái lòng,

Khiến bố cứng rắn với con,*

Tôi cũng như thế hiểu mình được chăng.

Nhờ Bích Chi, ngọn đèn thần,*

Tôi đã thay đổi chốn trong bầu trời.

Người yêu tôi : “Nói đi thôi,

Nói với ngọn lửa những lời ước mong.*

Trút bỏ thắc mắc trong lòng,

Không phải để hiểu biết thêm những gì. 10

Qua lời nói để quen đi,

Biết kêu khát nước, người thì rót thôi.”

-“Cái gốc rễ thân thương ôi !* ,

Nhìn xa trông rộng biết nơi cõi trần.

Tam giác không hai góc vuông,

Cũng thế, thấy việc ngẫu nhiên trong đời.

Trước khi xãy ra, biết rồi,

Các nơi hiện diện cả thời gian mang.

Khi cháu bên cạnh Việt Sinh, (Virgile)

Theo núi Tĩnh Thổ sóc chăm tâm hồn. 20

Sau khi xuống cõi Diêm Vương.

Ngài nói với cháu phận tương lai này.*

Lời nói đè nặng cuộc đời,

Khiến cháu thấy số phận đời tránh đâu.

Sẽ thoả mãn cháu mong cầu,

Được vị hằng phúc nói câu chỉ đường.

Mũi tên biết trước chậm hơn.”

Tôi nói lời ấy với nguồn sáng thiêng,

Đã nói với tôi đầu tiên,

Như Bích Chi muốn trong lòng hồi tâm. 30

Không bằng lời nói tối tăm,

Của bọn ngu ngốc quỳ xưng tội mình,

Thì thầm Chúa cởi bỏ giùm,

Mà bằng lời nói sáng trong tiếng lời.

Tấm lòng ruột thịt của tôi,

Chính xác thổ lộ nụ cười yêu thương.

“Không nằm ngoài cái ngẫu nhiên,

Cuốn sách ghi chép việc thường thế gian,*

Nhuộm sắc trí tuệ thánh thần,

Tuy nhiên tính tất yếu lòng không mang. 40

Như điều phản ảnh mắt nhìn,

Con tàu lao xuống trong dòng thác cao.

Hay như vang tai ta nào,

Đại phong cầm dịu dàng hòa âm thanh.

Thời khắc đã đến cho con,

Như Ipolito bước khỏi thành Athènes*

Dì ghẻ đặt ̣điều ác tâm,

Cháu sẽ đi khỏi ngoài thành Firenze.

Điều muốn chuẩn bị sẵn sàng

Người quan tâm việc đó sẽ còn làm ngay. 50

Nơi Chúa bị buôn bán hằng ngày,*

Thói thường la hét, đổ vây cho người,

Đổ lỗi người bị hại thôi,

Sự phục thù chứng minh lời thẳng ngay.

Cháu phải rời bỏ những gì,

Điều yêu quý nhất, giống thời mũi tên,

Cái cung biệt xứ bắn lên,

Mở đầu cháu thấy muối nồng mặn môi,

Miếng bánh mì phải ăn nhờ,

Bước chân đi trĩu nặng nề cầu thang. 60

Như cái đe nặng vai mang,

Đám hành động xấu xa càng xuẩn ngu.

Cùng chúng cháu rơi vực sâu,*

Cả bọn tráo trở, điên rồ bất nhân.

Sẽ chống lại cháu nhưng đến lần,

Chính chúng, chẳng phải cháu lòng hổ ngươi.

Hành động chứng tỏ chúng thời,

Tính chất súc vật, cháu thời đẹp cao.

Lúc đó cháu một cõi nào,

Nơi cháu tạm trú, cõi vào đầu tiên. 70

Lòng hiếu khách Lombard vĩ nhân,*

Gia huy chim phượng đậu trên thang vàng.

Với cháu trìu mến dịu dàng,

Hành động cùng với hai bên thỉnh cầu.

Cái gì xa đến, chẳng mau,

Nhờ người cháu sẽ gặp nhau một Ngài,*

Sinh ra sáng một vì sao,

Khiến cho sự nghiệp anh hào tiếng tăm,

Ông ít tuổi, thế gian chưa biết ông,

Các thiên cầu vẫn xoay vần chung quanh. 80

Chỉ vỏn vẹn được chín năm,

Trước Guasco bịp Vương thần Arrigo.*

Ánh hào quang hiện tài cao,

Xem thường vàng bạc, khổ đau nhọc nhằn.

Sự nổi tiếng trong huy hoàng,

Cuối cùng sẽ được nhân quần biết danh.

Ngay kẻ thù chẳng lặng im,

Tự hào nghĩa cử cao thanh đương thời.

Số phận mới biết bao người,

Giàu nghèo đều cũng cuộc đời đổi thay. 90

Lời ta ghi khắc tim này,

Nhưng không nên nói điều đầy khó tin.

Không tin cả người mắt trông,

Rồi người còn nói thêm rằng : “Cháu ta,

Lời bàn điều tiên tri là,

Những cạm bẫy chẳng dấu xa nữa nào.

Cháu đừng ghen ghét đồng bào,

Cuộc đời nhắm lâu dài vào tương lai.

Kẻ dối trá sẽ mang họa tai.”

Khi hồn ngừng nói tiên tri chỉ đường, 100

Kết thúc vạch ra hướng phương,

Trên khung vải dệt tôi mang cuộc đời.

Tôi bắt đầu hoài nghi thôi,

Được điều khuyên bảo bao lời tổ tông.

Yêu thương ngay thẳng muốn mong:

“Thưa Ông, con thấy thời gian đến gần,

Phi ngựa phía cháu tung đòn,

Cháu buông xuôi hết sẽ còn nặng hơn.

Cháu cần toan tính vũ trang,

Nếu bị đuổi khỏi quê hương đất lành. 110

Nhờ thi ca cháu vẫn còn,

Dưới kia thế giới tận cùng khổ đau.

Từ đỉnh núi đẹp xinh nào,

Đôi mắt nàng đã nâng cao cuộc đời,*

Ánh sáng, ánh sáng các Trời,

Cháu đã học được các nơi Thiên đường.

Bao nhiêu cay đắng trăm phần,

Nếu cháu nhút nhát trước chân lý đời,

Nếu sợ chết như bao người,

Mai sau gọi “cổ xưa” thời nay xa. 120

Mỉm cười ánh sáng chói lòa,

Kho báu tôi sáng chan hoà lung linh,

Như mặt trời soi gương vàng,

“Lỗi lầm vẩn đục lương tâm”. Lời rằng.

“Của người khác hay chính mình,

Sẽ nhận ra sự nhẫn tâm lẽ lời.

Bỏ điều không thật ta thời,

Đem ra ánh sáng ban ngày điều trông.

Để người khác gải ghẻ chân,

Lời cháu khó chịu bực mình mới nghe, 130

Nhưng khi sự tình trôi qua,

Lời tiêu hóa giúp đời là thức ăn,

Tiếng kêu thành gió thổi nhanh,

Thốc mạnh vào đỉnh tuyết băng núi ngàn,

Cái vinh dự chẳng nhỏ nhen,

Chính vì vậy đó ở trên thiên cầu,

Đỉnh núi, thung lũng thương đau,

Cháu còn gặp những hồn cao lẫy lừng.

Vì hồn khi nghe sẽ không dừng,

Và không tăng được niềm tin thế nào, 140

Nguồn gốc không ai mập mờ,

Hay chẳng chứng cớ, chẳng bao giờ thấy trông. 142

CHÚ THÍCH :

1-3. Fetonte (Phaéton) một hôm hỏi mẹ Clitmenè (Clymène) có phải thực mình là con Thần Apollon không, hay là không phải như bạn nói.. Bà mẹ đã trả lời là đúng, và để củng cố lời bà mẹ, ông bố thần Apollon, thần Ánh Sáng liền chiều con cho mượn cổ xe Mặt trời. Vì không có kinh nghiệm lái xe, Fetonte đã để xe đi chệch đường. suýt làm cháy cả vũ trụ. Zeus nổi giận, giáng sét đánh chết Fetonte và trách làm bố phải biết cứng rắn với con trai. Ovide kể trong Metamorphosi.

6-8 Ngọn đèn thần: Chỉ Cacciaguida.

13. Cái gốc rễ thân thương. Nguyên bản tiếng Ý “piota”. một từ ngữ bình dân có nghĩa là cái rễ.

22 Virgilo có nói về tương lai của Dante. ĐN X-XV-XXIV. TT VIII.XII.XXIV.

38. Cuốn sách ghi chép việc thường thế gian : Thánh Kinh Cựu Ước ghi chép những việc đời thường thế gian dân tộc Do Thái, nhưng qua đó nhuộm sắc trí tuệ thánh thần.

46. Ippolito (Hypolyte) từ chối lời đề nghị ái tình phi luân của mụ dì ghẻ Fedra (Phèdre), bị mụ này đặt điều, kể tội Ippolito với bố cậu là Teseo, ông này đuổi Ippolito phải đi khỏi Athène.

51. Chúa bị buôn bán hằng ngày. Ám chỉ việc Giáo hoàng Bonifazio năm 1300 đang bí mật âm mưu lật đổ chính quyền phe Trắng ở Firenze. Dante mới được bầu vào Hội Đồng Thành Phố. Năm 1301, theo lời cầu viện của Giáo Hoàng, quân Pháp tiến vảo Firenze. Phe Đen lưu vong trở về đàn áp trả thù, Dante phải lưu vong.

63. Rơi xuống vực sâu : Nhóm phe Trắng của Dante bị đuổi đi lưu vong, đã ba lần lập mưu để trở về Firenze, nhưng kế hoạch không có sự chỉ đạo tập trung, nên Dante từ chối tham gia kế hoạch thứ ba của Lastra (1304) nên Dante bị công kích là hèn nhát và đồng lõa việc bán đứng Firenze.

71. Lombard vĩ nhân : Bartolommeo della Scala. Lãnh chúa Verona mất năm 1307. Gia huy có cái thang bằng bạc, ở trên có con đại bàng đậu.

76. Ngài. Em trai của Bartolommeo, tên Cane thường gọi lả Canegrande (Cane vĩ đại) làm Lãnh Chúa Verona từ 1213 đến 1329. Cangrande là dũng tướng đeo huy hiệu sao Hỏa.

82. Giáo Hoàng Clemente V, người Gascone. từng mời Hoàng đế Henri VII đến Italia để gây thanh thế cho ông, nhưng từ năm 1312 lại đối đầu với Henri VII. Cangrande làm vệ sĩ đã dũng cảm bảo vệ nhà vua. Arrigo cao cả tức Henri VII.

111. Thơ Dante dữ dội và kết án.

114. Béatrice từ đỉnh núi Tĩnh Thổ đã đưa Dante lên Thiên Đường.

THIÊN ĐƯỜNG

THI CA KHÚC XVIII

Vùng trời Sao Hỏa. Bích Chi đẹp lộng lẫy. Hồn các dũng sĩ cho niềm tin. Anh hùng Do Thái. Hiệp sĩ Thập Tự Chinh và các anh hùng ca.

Lên vùng trời thứ sáu. Vùng trời Mộc Tinh. Ngàn ánh sáng tạo thành chữ, thành hoa huệ và đại bàng. Chống lại sự biển lận các Giáo Hoàng.

Nỗi vui suy tưởng một mình,

Tấm gương chân phúc riêng lòng nghĩ suy,

Ý hòa ngào ngọt đắng cay,

Và người yêu dẫn tôi bay cõi Trời:

“Chàng hãy đổi ý nghĩ thôi,

Có em bên cạnh giúp vơi lỗi lầm.”

Tôi quay về phía người thương,

Đôi mắt thánh thiện chứa chan bao tình,

Lời nàng khích lệ tấm lòng,

Nghẹn ngào ngờ vực chính trong lời mình. 10

Không thể hồi tưởng tâm hồn,

Nếu không ai đó giúp tình cho tôi.

Lúc ấy tôi chỉ nói lời,

Và nhìn nàng nỗi đầy vơi tâm tình,

Giải thoát tất cả ước mong,

Niềm vui vĩnh cửu rọi muôn sắc màu.

Thẳng tới nàng, mắt đẹp sao,

Từ đôi mắt đẹp tôi vào mê say.

Chiếm hồn tôi nụ cười tươi.

“Xin chàng quay lại, nghe đây”. Nàng rằng : 20

“Mắt em nào phải Thiên Đường.”

Nhưng đôi khi thấy được tình yêu thương,

Bao la sao, ánh mắt nhìn,

Mắt nhìn chiếm lĩnh tâm hồn của ta.

Trong lửa thần thánh chói lòa,

Tôi quay nhìn lại, hiểu ra nỗi lòng.

Lửa còn muốn nói chuyện thêm,

Lại bàn : “ Nơi ở tầng năm chốn này,

Có sự sống cây từ ngọn mình,*

Ra quả, lá chẳng rụng luôn bao giờ, 30

Ấy hồn chân phúc trần đời,

Trước khi lên Trời, lừng lẫy tiếng tăm.

Ca tụng lời, các Thi thần,

Hãy nhìn thập tự sáng dần lửa thiêng.

Điều tôi kể như sét băng nhanh,

Vạch qua mây, chiếu sáng băng chớp loè.”

Tôi thấy thập tự vàng hoe,

Tên Josué tiếng vọng trời đọc vang,*

Trong tiếng nói lửa hiện lên,

Macabéo quý tộc xướng danh tiếp liền.* 40

Ngọn lửa chuyển động xoay vòng,

Niềm vui kích thích như con vụ tròn

Với Roland và Charlemagne.*

Mắt tôi chăm chú dõi trông hai người.

Như thợ săn nhìn ưng săn mồi.

Guillaume mới đến, rồi thời Rainuard.*

Công tước Godefroy hướng mắt qua,*

Và trên thập tự Robert Guicard nhìn về,*

Rồi nhìn các ngọn lửa kề,

Hồn đang trò chuyện say mê tâm tình. 50

Ôi đấng nghệ sĩ dựng cõi thiên,

Tôi quay về phía phải nàng Bích Chi,

Mong nàng chỉ dẫn những gì,

Dẫn tìm lời nói hay trong việc làm.

Mắt nàng trong trẻo long lanh,

Tươi vui và đẹp hơn lên lúc này.

Vượt tất cả vẻ đẹp trước đây,

Thể hiện trong sáng tỏ bày sướng vui.

Thấy mình đúng, tiến bộ người,

Hiểu rằng đức hạnh từng thời tiến lên. 60

Cũng thế tôi hiểu vòng cung,

Chuyến đi mở rộng thời gian bầu trời.

Điều kỳ diệu phấn khởi tôi,

Như người yêu đẹp sáng ngời dung nhan.

Chút thời gian mà mặt nàng,

Trút bỏ e lệ chẳng mang thẹn thùng.

Tôi quay lại mắt nhanh trông,

Vùng trời thứ sáu ấm mang ôn hòa.*

Như đang đón tôi vào lòng,

Tôi thấy ngọn lửa Thần Jupiter vào. 70

Tình yêu lấp lánh muôn sao,

Ảnh hình trước mắt ngọt ngào ngữ ngôn,

Như chim bay từ dưới sông,

Bay lên vui sướng thóc ăn ngon lành.

Khi vòng tròn, khi theo hàng,

Cũng như vậy các lửa thần thánh sinh.

Hát vang bay lên thành hình,

Khi D khi I, lúc thành chữ L.*

Chuyển động bài hát nhịp nhàng,

Rồi khi dấu hiệu vẽ thành nội dung. 80

Họ dừng lại và lặng im,

Thần mã cánh trắng phát phần vinh quang.*

Và trường sinh cho linh hồn,

Với người tạo dựng bang thành, đế vương.

Hãy ban ánh sáng vĩnh trường,

Để tôi tả cảnh ảnh hình tạo ra.

Câu thơ ngắn, sức bao la,

Sau năm lần bảy chữ là nguyên âm.

Phụ âm tôi chắp lại hình,

Tôi viết những chữ đã thành hiện lên. 90

“DILIGITE JUSTITIAM,”*

Động từ liền với đầu tiên danh từ.

Cuối cùng “QUI JUDICATIFS TERRAM”*

Rồi từ M chữ thứ năm của vần,

Rất trật tự Chúa Thánh Thần,

Hiện ra như bạc ở trong khảm vàng.

Lại ánh sáng khác xuống dần,

Trên đỉnh M đó và dừng lại đây.

Lời ca thanh thoát vút bay,

Cũng như thanh củi sáng đầy chạm nhau. 100

Tóe tung ngàn tia sáng mau,

Bọn ngu ngốc bảo điềm nào tiên tri.*

Hơn ngàn tia lửa tức thì,

Cái cao cái thấp vụt phi tung trời.

Như muốn tới ánh trời soi,

Và rồi tỉnh lặng sáng ngời lặng yên.

Tôi thấy đầu cổ đại bàng,*

Được hình thành bởi những nguồn sáng riêng.

Người vẽ chẳng ai dẫn đường,

Anh ta tự dẫn riêng trong trí mình. 110

Xây chiếc tổ tự tài năng.

Các chân phúc khác bằng lòng trước tiên.

Tạo hoa huệ trong chữ M,

Một chuyển động nhẹ đã xong dấu hình,

Tinh cầu châu ngọc tuyệt trần,

Chứng minh chân lý sáng trong cõi trời.

Đã làm rực rỡ sáng soi,

Tôi cầu trí tuệ từ Ngài sinh ra.

Chuyển động tính năng đâu là,

Đâu ra làn khói bẩn nhơ trời hồng.* 120

Để Chúa thịnh nộ nổi cơn,

Ai mua ai bán trong đền thánh linh.*

Thánh tử đạo phép lạ trên đường.

Ôi bao hiệp sĩ cõi thần ngưỡng trông.

Chứng lời cầu nguyện nhân quần,

Sa vào lầm lạc tấm gương xấu nào,

Xưa kia chinh chiến gươm lao,

Mà nay người lại tranh nhau tước phần,

Bánh Chúa chẳng chối từ tâm,

Người viết để xoá hay chăng lời nào.

Pietro và Paulo chết vì cây nho,

Mà người phá hoại thương đau vẫn còn. 130

Người có thể nói yêu thương,

Với tôi gắn bó, sống trong một mình,

Điệu múa đưa tuẫn đạo hồn,

Ai là Ngư phủ, Polo, không biết gì. ? 134

CHÚ THÍCH

29-30. Ở Thiên Đường cây nhận sự sống Chúa Trời bằng lá trên ngọn cây, làm nẩy nở luôn luôn bằng linh hồn mới nên lá không bao giờ rụng.

38. Josué : Người kế tục Moïse, dẫn dân tộc Do Thái về miền đất hứa.

Macabéo (Macchabé) chết năm 160 trước CN, cùng với bến anh em chống lại Anticioch Epiphane vua Syrie giải thoát người Do Thái khỏi áp bức.

46. Guillaume và Rainouard : Guillaume Công Tước Orange, cố vấn vua Charlemange Pháp, thành lập một tu viện chết năm 812, được phong thánh.

Rainuard nhân vật giả tưởng, ngoại đạo được rửa tội bởi Guillaume, có sức mạnh vô địch sau trở thành thầy tu.

47. Godefroy de Bouillon,(Gottifredi) Công tước vùng Lorraine sinh năm 1058, chết tại Jésusalem, một trong những thủ lãnh Thập Tự Chinh lần thứ nhất tấn công Jésusalem, là đề tài bài hát và điệu múa của Dante trong Thiên Đường.

48. Roberto Guicardo: Guicardo có nghĩa là người nhiều mưu kế, con của Tancrète de Hauteville, sinh tại Normandie năm 1015. đến nước Ý năm 1047 với các em tham gia chiếm lại miền Nam nước Ý chống lại Byzantins, trở thành Công Tước Pouilles và Calabres, chết năm 1085.

68. Vùng trời thứ sáu. Vùng trời của Chúa (Giove, Zeus, Jupiter). Khí hậu ôn hoà, không lạnh như sao Thổ cũng không nóng như sao Hỏa.

78. Các linh hồn như pháo hoa hợp lại thành chữ trên bầu trời.

82. Thần mã cánh trắng: ngựa bay thần Apollon, theo thần thoại Pégase, ngựa bay có cánh, dậm chân đá vào núi Hélicon chảy ra dòng suối Hippocrène, biểu tượng nguồn cảm hứng sáng tạo thi ca.

91-93 DILIGITE JUSTIAM. QUI JUDICATIFS TERRAM, tiếng La Tinh .“ Hãy yêu chuộng đức công chính, Hỡi những người cai trị trần gian”. Câu đầu Sách Khôn Ngoan. Thánh Kinh.

102. Dante tỏ ra coi khinh các mê tín dị đoan.

107. Con đại bàng: tượng trưng cho Đế Chế. Chữ M ở đoạn trên là chữ đầu tiên của từ Monarchia, chế độ Quân Chủ (câu 96,99) ở trên chữ M đó có lúc hiện ra hoa huệ (câu 114) biểu trưng Triều đình Pháp.

120. Từ câu thơ này Đại bàng chỉ trích lên án các vua chúa Ki Tô giáo ở Âu Châu. Làn khói bẩn nhơ ám chỉ các tệ hại trong Tòa Thánh La Mã đương thời.

Aberto. Vua Áo Aberto d ́Austria đã bị chỉ trích ở TT VI 99, ở đây bị lên án tội tàn phá xứ Bohême, vương quốc Praha do người anh em Venceslas trị vì.

122. Nhắc đến chuyện trong Thánh Kinh Tân Ước : Chúa Jésus xô đổ hàng hóa, đuổi các người mua bán ra khỏi Đền thờ Do Thái.

136. Người đánh cá chỉ Pietro. Pôlô là tên thông tục phổ biến của Paolo, ý châm biếm.

Ý kiến bạn đọc

Vui lòng login để gởi ý kiến. Nếu chưa có account, xin ghi danh.

Menu

Thơ dịch

Ý kiến bạn đọc