TÌNH NGHĨA ANH EM

 

Bài thơ này do Cụ ĐẶNG VĂN KHÔI (Môn sinh của Tam Nguyên YÊN ĐỔ NGUYỄN KHUYẾN) cũng là Thân Phụ của Nhà Thơ TRƯỜNG GIANG sưu tập chép trong cuốn VẠN BẢO QUỐC ÂM CHÂN KINH truyền lại.

Vì thấy Bài Thơ có giá trị Giáo-dục tốt, Trường Giang xin phổ biến đến Quý Vị khắp nơi để có thêm tài liệu giáo dục cho các thế hệ trẻ tuổi trong tương lai.

Chân thành cảm tạ)

---------------------------------------------------------------------------------------------------

 

THƠ ĐƯỜNG LUẬT

 

                              Sau trước cùng nhau khúc ruột già,

Chớ nên nấu thịt mượn nồi da.

Cành Kinh (a)  phải giữ cho xanh lá,

Thước vải (b) yêu nhau lựa đủ tà.

Những lúc ấm êm đành đã vậy,

Còn khi hoạn nạn nghĩ sao a ?

Anh em ăn ở nên hòa thuận,

Chớ để đau lòng đến mẹ cha...

 

THƠ LỤC BÁT

 

01/68- Anh em chính thực chân tay, (1)

Chân tay đau yếu thân nay hẳn là.

Cùng nhau một cửa sinh ra,

Cùng nhau con mẹ con cha khác gì.

Kể từ lúc bé tí ti,

Ăn, nô, chơi, ngủ, đứng, đi một đoàn.

Có khi thong thả thư nhàn,

Anh em sách vở chuyện bàn với nhau.

Có khi chơ quán chơi cầu,

10/68- Giắt tay anh trước, em sau nhạn hàng.(2)

Quý nhau như bạc, như vàng,

Tình thêm thân ái, nghĩa càng thủy chung (3)

Đến khi đông vợ, đủ chồng,

Trách ai sao nỡ đem lòng đảo điên.(4)

Trúc kia khóm đã không liền,

Riêng nơi trưởng dục (5) riêng miền băng nha. (6)

Đến khi cha mẹ về già,

Anh em chẳng những không hòa lại tranh.

Anh rằng ruộng đất của anh,

20/68- Em rằng thóc cót, bạc giành của em.

 Em rằng giở chúc thư (7) xem,

Anh rằng mặt chú mà xem được à ?

Nào là hương hỏa (8) phần ta,

Nào ta lo vệc mẹ cha đã nhiều.

Em rằng bác chỉ nói hươu, (9)

Nào đem cái sổ chi tiêu xem nào.

Anh rằng chú nói hay sao,

Này đây ỷ, khám (10) tôi giao chú thờ.

Thóc tiền chú hỏi bây giờ,

30/68- Trưởng nam (11) chú tính còn nhờ nỗi chi.

Em rằng bác nói thế thì,

Mẹ cha dễ chẳng có gì cho tôi.

Thôi thì thôi, thế thì thôi,

Bác nay chớ có trách tôi tệ tình.

Nó thôi em nghĩ bực mình,

Về nhà xui vợ tỏi hành rang ca. (12)

Làm cho anh rất xấu xa,

Rồi đem mảnh giấy đến Nha (13) kêu trình

Than ôi đã đến tụng đình, (14)

40/68- Thế là đoạn nghĩa, tuyệt tình anh em. (15)

41/68- Còn đâu máu chảy ruột mềm,

Còn đâu hạnh phúc ấm êm thuở nào.

Dù cho nước lã đầy ao, (16)

Không bằng một giọt máu đào cùng nôi. (16)

Vì ai máu trắng như vôi,

Gà cùng một mẹ liên hồi đá nhau. (17)

Lời xưa một ngựa ốm đau, (18)

Cả tầu chê cỏ là câu răn đời. (18)

Ghi lòng tạc dạ con ơi !

50/68- Muốn khôn thì phải nhớ lời mẹ cha.

 

Dẫu không cùng ở chung nhà,

Thương nhau vạn dặm đường xa cũng gần.

Phải nên nhớ chữ tương thân, (19)

Thăm nom khi ốm, đỡ đần lúc đau.

Nghèo thì con cá, lá rau,

Giàu thì yến tiệc cùng nhau chung bàn.

Một nhà thơm nức huệ lan, (20)

Anh trên, em dưới muôn vàn yêu thương.

Lời quê chắp nhặt nên chương,

60/68- Để cùng suy gẫm làm gương sau này.

Ngang trời chớ để ong bay, (21)

Kẻo rồi chuốc lấy đắng cay vào mình.

Chữ rằng đức tự duy hinh.(22)

Nghìn sau để lại cho mình tiếng khen.

Lời xưa gần mực thì đen,

Gần đèn thì rạng, phải nên để lòng..

Cùng chung huyết thống Tổ Tông,

68/68- Rách lành đùm bọc, gia phong (23) lưu truyền.

 

6/86     TRƯỜNG GIANG SƯU TẬP

 

GHI CHÚ : (Chỉ dành riêng cho giới trẻ VIỆT NAM sinh trưởng ở nước ngoài, không biết rành tiếng Việt.

 

(a)CÀNH KINH: Là một mẩu truyện. Truyện nói về anh em họ Điền trong Quốc Văn Giáo Khoa Thư lớp Sơ Đẳng kể rằng: “Cha mẹ để gia tài lại cho hai con. Khi anh em chia nhau đến vật cuối cùng là cây cổ thụ sau vườn thì cây này bị héo rủ. Người anh nghĩ rằng, anh em không đoàn kết với nhau, cũng chẳng khác gì cây cổ thụ bị khô héo trước khi anh em họ Điền chặt đổ để chia nhau. Vì vậy, quyết định không chia gia

tài và cùng ăn ở chung một nhà với nhau.”

 

(b) THƯỚC VẢI: Là một mẩu truyện Hai anh em mua được một số thước vải để may quần áo. Nếu chỉ may cho một mình anh thì số vải sẽ thừa nhưng số vải thừa này cũng không đủ để may cho em. Người anh quyết định may luôn quần áo cho cả hai anh em. Tuy quần áo bị ngắn nhưng cả hai anh em đều có, chứng tỏ anh em biết chia xẻ tình thương yêu, đùm bọc với nhau.

 

(1) CHÍNH THỰC CHÂN TAY: Hai chân và hai tay là một trong tứ chi của người ta. Nếu chân tay của anh hoặc em bị sứt mẻ, thương tật thì anh hoặc em cũng cảm thấy như chính mình bị đau đớn.

2) ANH TRƯỚC, EM SAU NHẠN HÀNG: Anh em quây quần bên nhau như đàn chim nhạn bay trên vòm trời, lúc nào cũng có một con đầu đàn hướng dẫn để khỏi lạc đàn. Cũng như anh em ruột thịt trong một gia đình, lúc nào cũng thương yêu, đùm bọc, lẫn nhau.

 

(3) THỦY là khởi đầu, CHUNG là kết thúc. Ý nói trước sau như một, không lúc nào thay đổi

 

4) TRÁCH AI SAO NỠ ĐEM LÒNG ĐẢO ĐIÊN: Anh em đang hòa thuận trở thành kình chống đánh lộn nhau. Thay đổi không cần gì đến lẽ phải

 

5) RIÊNG NƠI TRƯỞNG DỤC: Nơi sinh ra và lớn lên.

 

(6) RIÊNG MIỀN BĂNG NHA: Nơi được coi là chốn hợp quần của anh em, như răng với môi, đúng như câu tục ngữ của Việt Nam “MÔI HỞ RĂNG LẠNH”. Bỗng nhiên  kình chống nhau, mỗi người đi ở một nơi riêng biệt.

 

(7) CHÚC THƯ : Cuốn sách ghi chép lời cha mẹ viết trước khi chết để các con phải theo đúng lời trong sách đó mà thưc hiện ý định của người đã chết.

 

(8) HƯƠNG HỎA : Gia tài, của cải cha mẹ để lại cho con

 

(9) NÓI HƯƠU: Nói tào lao, nói bậy bạ không đúng sự thật.

 

(10) Ỷ KHÁM : Cái ngai nhỏ bằng gỗ để trên bàn thờ Tổ tiên.

 

(11) TRƯỞNG NAM: Con trai đầu lòng

 

(12) TỎI HÀNH RANG CA: Bêu riếu, làm nhục nhau.

 

(13) ĐEM MẢNH GIẤY ĐẾN NHA: Đem đơn kiện đến trụ sở nơi làm việc của người đứng đầu một địa phương (Huyện, Tỉnh)

 

14) TỤNG ĐÌNH: Xét xử việc kiện tụng của dân chúng tại Tòa Án

 

15) ĐOẠN NGHĨA TUYỆT TÌNH: Chấm dứt tình nghĩa giữa anh và em

16) NƯỚC LÃ ĐẦY AO: Do câu Tục ngữ : “Một giọt máu đào, hơn ao nước lã”. Ý nói tình anh em bao giờ cũng thân thiết hơn người ngoài.

 

(17) BÔI MẶT ĐÁ NHAU: Do câu Tục ngữ : “Gà nhà bôi mặt đá nhau”. Ý nói anh em cùng cha mẹ mà gây gổ, đánh lộn nhau là trái đạo làm người.

 

(18+19) MỘT NGỰA ĐÁ NHAU: Do câu Tục ngữ : “Một con ngựa đau, cả tầu chê cỏ”. Trong một lán nuôi ngựa, nếu có một con bị đau ốm thì những con khác cũng cảm thấy đau buồn, không chịu ăn cỏ. Trong tình anh em cũng vậy, nếu một trong các anh em trong nhà bị đau ốm thì những người khác đều cảm thấy đau buồn. Cùng thương yêu nhau.

 

(20) THƠM NỨC HUỆ LAN: Hoa huệ và hoa lan là hai loại hoa có mùi thơm. Ý nói, anh em thương yêu, đùm bọc nhau gây tiếng tốt cho mọi người noi theo.

 

(21) CHỚ ĐỂ ONG BAY: Ong là sinh vật nhỏ nhưng bay rất nhanh. Lời nói của người ta, dù xấu hay tốt cũng theo làn gió bay đi rất nhanh như con ong vậy.Ý nói, lời cha mẹ dạy, phải ghi nhớ trong lòng. Không nghe lời cha mẹ cũng chẳng khác gì lời nói bay theo làn gió thoảng.

 

(22) ĐỨC TỰ DUY HINH: : Đức độ của người ta tự nó tỏa ra mùi thơm. Ý nói người làm việc tốt lành,phúc đức thì mọi người đều biết.

 

(23) GIA PHONG : Phong cách, lề lối dạy dỗ của mỗi gia đình./.