Bài thơ: HOA LỤC BÌNH của nhà thơ Hạ Thái Trần Quốc Phiệt rất phong phú, NLY ..... đang viết bài về “Tổng biểu tình” nên bận, không thể họa được với bằng hữu cho vui. Xin được gởi bài: “Bài họa Vịnh Cánh Bèo” của quan Trạng Giáp Hải. Lục bình đồng loại với Cánh bào để mời các thi nhân thưởng lãm.

____________

                                               GIÁP  HẢI

                                             (1517 -1586)

     Giáp Hải còn tên là Giáp Trừng, hiệu Tiết Trai, quê Bắc Giang. Tương truyền, mẹ của ông bán hàng nước bên bờ sông. Khi ông khoảng 2 tuổi chơi một mình, có một thuyền buôn qua đó, người lái buôn họ Giáp không có con, bắt cóc ông đem về làm con và nuôi ăn học. Mẹ ngỡ con mình bị té xuống sông! 

     Ông đỗ Trạng nguyên năm 1538, thời Mạc Thái Tông, làm quan đến Thượng thư bộ lại kiêm Đông các Đại học sĩ, tước Kế Khê Bá, từ đó gọi ông là Trạng Kế. Một hôm, ông vâng mệnh triều đình đi tuần Bắc Giang, khi đến làng Bát Tràng, ngồi nơi quán bờ sông uống nước, vô tình để lộ  “7 chấm sao” ở bàn chân. Bà chủ quán trông thấy “7 chấm sao” thì khóc òa. Ông hỏi vì sao bà khóc? Bà kể: “24 năm trước, bà bị mất một người con, có 7 chấm sao ở bàn chân”. Ông nhận bà là mẹ và thờ mẹ rất có hiếu. Gần đây, lại có tài liệu ghi: Ngày 16-8-1998, dân làm đường sá đã phát hiện tấm bia đá hộp còn gọi là sách đá, đã ghi: “Tiên Khảo Thái Bảo Giáp phu quân mộ chí”, khắc năm Cảnh Lịch thứ 3 (1549) khi dịch nội dung bảng chữ nho, biết rõ về nguồn gốc họ Giáp ở Dĩnh Kế, cụ nội của Giáp Hải là Giáp Thuận Trung, cha là Giáp Hà đã nuôi ông ăn học.

     Năm 1540, nhà Minh lấy cớ phạt họ Mạc cướp ngôi nhà Lê, cử Đô đốc Cừu Loan và Tán lý Mao Bá Ôn, điểm quân chuẩn bị xâm lược nước ta. Họ Mao gặp Trạng Giáp Hải (có mặt Mạc Đăng Dung) tại Ải Nam Quan để trao đổi văn thơ mà dò xét thái độ và thực lực, từ đấy nghĩ nên chiến hay hòa. Mao Bá Ôn làm bài thơ xướng: “Vịnh Cánh Bèo”:

Tùy điền trục thủy mạo ương châm

Đáo xứ khan lai thực bất thâm

Không hữu bản căn không hữu cán

Cảm sinh chi tiết cảm sinh tâm

Đồ trừ tự xứ minh tri tán

Đản thức phù thì ná thức trầm

Đại để trung thiên phong khí ác

Tảo qui hồ hải tiện nan tầm!.

Nghĩa là:  

Ruộng nước bập bềnh nhỏ tợ kim

Nơi đây yếu ớt, mới nằm im

 Không cành, cằn cỗi còn không gốc

Có rễ khẳng khiu, lại có tim

 Chẳng biết rã rời, còn kết hợp

Không hay trôi giạt, đến khi chìm

Giữa trời giông bão thân bì bõm

Đưa đẩy ra khơi, hết cách tìm!.

Bài họa Giáp Hải:  

Cẩm lân mật mật bất dung châm

Thượng dữ bạch vân tranh thủy diện

Khẳng giao hồng nhật chiếu ba tâm

 Thiên tùng lãng đả thanh nan phá

Vạn trận phong xuy vĩnh bất trầm

 Đa thiểu ngư long tàng giá lý

Thái công vô kế hạ câu tầm!.

Nghĩa của bài họa:

Khắng khít gấm nhung khó lọt kim
Lá chùm, rễ bám, chẳng nằm im
Chắn che mây bạc, long lanh nước
Ngăn cách ánh hồng, cứng cỏi tim
Sóng nọ dập dồn, không sợ đắm
Gió kia xào xạc, chẳng lo chìm
Ít nhiều rồng đợi chờ bên dưới
Lã Vọng buông câu, hết cách tìm!

     Bài “Vịnh Cánh Bèo”, Mao đã ví nước ta mỏng manh như cánh bèo, nước Tàu thì mạnh như giông tố, sẽ đánh tan cánh bèo dễ dàng. Giáp Hải của nước ta lại tranh luận văn thơ ẩn chứa khí thế hùng hồn. Có lẽ hùng khí bài thơ họa đã làm cho quân Tàu lo ngại mà bãi binh. Đây là một thắng lợi ngoại giao đặc biệt của nhà Mạc, vì giống trường hợp nhà Minh đã đánh nhà Hồ. Nhưng Tàu lại bãi quân và hòa hiếu với nhà Mạc. Tránh được chiến tranh với nước lớn, trong lúc đất nước ta đang ở thế yếu. Ông để lại tác phẩm “Bang giao bị lãm”.

Giáp Hải, miệt mài đỗ trạng nguyên!

Thương dân, mong mỏi nước nhà yên 

Họa thơ khí khái, Tàu nghiền ngẫm!

Quyết định bãi binh, toại ước nguyền    

                                         Nguyễn Lộc Yên