(nhân Xuân "con Khỉ " Bính Thân)

Hình ảnh thiên nhiên trong thơ ca việt Nam có nhiều, nhưng phần lớn là hoa lan, hoa mai, cành trúc, cành đào...
Tranh dân gian cũng thế, cũng nhiều hoa, nhưng đặc biệt là hình ảnh các con thú gần với người, như tranh ngựa, tranh gà, tranh chuột, tranh heo...

Hình ảnh khỉ, vượn ít hơn, nhưng cũng vẫn là một nét độc đáo.
Trong đó, nổi bật là nhà thơ Bùi Giáng, người từng tự nhận là “Đười Ươi Thi Sĩ”...

Như hình ảnh đười ươi trong lời thơ lạ lùng của Bùi Giáng như sau:

Thoạt rằng người cũng là tôi
Hay là tôi cũng là tôi như người
Ấy rằng tinh thể đười ươi
Lời rằng quyết tuyệt và tươi vui và
Ấy rằng một cũng là ba
Là hai mai một mốt là hôm nay...
Tuyệt vời. Thi sĩ làm được những dòng lục bát tinh ròng như thế, vẫn tự đùa cợt mình qua hình ảnh khỉ, vượn, đười ươi...
Đó là những dòng rất vui, âm vang... nhưng rồi mấy dòng sau đây cũng của Bùi Giáng, hóa ra lại nghe những ngậm ngùi, như:
Ấy là thơ thuở chưa điên
Ở trong dấu ngoặc quàng xiêng reo cười
Bây giờ xoang điệu đười ươi
Diệu hoa lầu các ngậm ngùi dấn thân

Nhìn lùi lại thời gian, có cụ Nguyễn Đình Chiểu, cũng nhắc tới “vượn hú” nhưng là để chỉ cho những gì rất mực xa vời.

Cụ Đồ Chiểu viết trong Lục Vân Tiên, trích:

Thôi thôi em hỡi Kim Liên
Đẩy xe cho chị qua miền Hà-Khê
Trải qua dấu thỏ đàng dê
Chim kêu vượn hú tứ bề nước non.
Vái trời cho đặng vuông tròn
Trăm năm cho vẹn lòng son với chàng.

Và trước đó, nhà thơ Nguyễn Du cũng nhắc tới hình ảnh “vượn hót” trong Truyện Kiều, khi kể tới đoạn sau khi Hồ Tôn Hiến dụ Kiều khuyên Từ Hải rạ hàng, rồi mai phục làm Từ Hải chết đứng giữa chiến trường, rồi ép nàng Kiều dâng rượu, đánh đàn.

Thi hàọ Nguyễn Du viết đoạn này như sau:

Bắt nàng thị yến dưới màn
Dở say lại ép cung đàn nhặt tâu
Một cung gió thảm mưa sầu,
Bốn dây nhỏ máu năm đầu ngón tay!
Ve ngâm vượn hót nào tày,
Lọt tai Hồ cũng nhăn mày rơi châu.
Hỏi rằng: "Này khúc ở đâu?
Nghe ra muôn oán nghìn sầu lắm thay!"
Thưa rằng: Bạc mệnh khúc này
Phổ vào đàn ấy những ngày còn thơ
Cung cầm lựa những ngày xưa
Mà gương bạc mệnh bây giờ là đây...

Về dân ca Nam Bộ, hình ảnh vượn được mô tả như là nơi xa lắm... Bài ca “Lý Qua Đèo” thường được hát ở Miền Tây, không chỉ vì nhạc hay, mà lời cũng ngậm ngùi xa vắng:

Lý Qua Đèo

À ơi... à ơi.../ Chiều chiều dắt mạ qua đèo
Chim kêu chừ bên nớ / À ơi, chim kêu bên nớ vượn trèo bên ni
Chiều chiều dắt mẹ, dắt mẹ tà là đèo qua đèo / Tà là đèo qua đèo
Chim kêu, chim kêu tình như bên nớ / Ủy - oả - chi rứa - chi rứa
Ơi hỡi vượn trèo, /  Vượn trèo tà là kia bên kia, tà là kia bên kia / Ơi hỡi vượn trèo tà là kia bên kia
Chiều chiều dắt mẹ..., dắt mẹ tà là đèo qua đèo / Tà là đèo qua đèo
Chim kêu, chim kêu tình như bên nớ / Ủy - oả - chi rửa - chi rửa
Ơi hỡi vượn trèo, / Vượn trèo tà là kia bên kia, tà là kia bên kia / Ơi hỡi vượn trèo tà là kia bên kia
Chiều chiều dắt mẹ, dắt mẹ tà là đèo qua đèo / Tà là đèo qua đèo
Chim kêu, chim kêu tình như bên nớ / Ủy - oả - chi rửa - chi rửa
Ơi hỡi vượn trèo, / Vượn trèo tà là kia bên kia, tà là kia bên kia / Ơi hỡi vượn trèo tà là kia bên kia
Chiều chiều... qua đèo - chiều chiều... qua đèo / chiều chiều... qua đèo - chiều chiều... qua đèo...
Và sau cùng, xin chúc quý độc giả một mùa xuân Bính Thân lúc nào cũng vui.