Written by Phạm Phú Hay
Thursday, 25 October 2007
Phạm Phú Hay


Những Cuộc Tình Thơ


Trong mỗi người chúng ta, ở tuổi thiếu thời, có lẽ ai cũng trải qua một vài cuộc tình đáng ghi nhớ. Bây giờ, nó đã trở thành những kỷ niệm vàng son nhung gấm không thể nào quên ! Những cuộc tình thơ mà tôi muốn đề cập nơi đấy là những cuộc tình êm ả, nhẹ nhàng, lãng mạn, thơ mộng, vô tư, đôi khi thoáng qua nhưng hầu hết đều bị chia cắt, dở dang, không thành, âm hưởng của nó lại bị. vò xé tâm tư tình cảm một cách nghiệt ngã, sâu sắc. Nó có thể là dấu ấn tuyệt vời, nhưng đồng thời, nó cũng có thể là suy tư trăn trở trong suốt chiều dài cuộc sống :


“Cái thuở ban đầu lưu luyến ấy
Ngàn năm hồ dễ đã ai quên!”


Qua văn học sử Việt Nam cũng như trên thế giới chúng ta thấy rõ điều đó – nghìn năm trước, vạn năm sau – nhà nghệ sĩ bất kỳ ở môn phái nào, từ văn, thơ, họa, nhạc đến phim ảnh, kịch trường, tất cả họ đều đưa tâm linh vào sáng tác, nghệ phẩm. Nhìn cuộc tình của người nghệ sĩ thường trắc trở, bi ai được diễn tả, gởi gắm vào tác phẩm một cách tinh tế, sống động, lôi cuốn thu hút người xem đôi khi nội dung câu chuyện chính là phản ánh bản thân tác giả! Lịch sử những cuộc tình thơ đó được nhắc nhở, tô điểm, huyền thoại hóa qua nhiều thế hệ làm phong phú câu chuyện lúc ban đầu. Một Kim Kiều của cụ Nguyễn Du, một Gánh Hàng Hoa, Trống Mái, Đoạn Tuyệt trong Tự Lực Văn Đàn, một Hồ Xuân Hương, T.T.K.H, Nguyễn Bính v.v… và tất cả những dàn dựng khác, thành thơ, thành truyện, thành nhạc, thành phim, đời đời vẫn xuất phát từ những cuộc tình trừ số tác phẩm về nghiên cứu, chính trị, kinh tế…
Hồi còn nhỏ, học ở Quốc Học, tôi có may mắn làm quen với một cuộc tình thơ sôi nổi, hào hứng lúc ấy mà chắc chắn nhiều người cùng lớn lên ở thế hệ của ta vẫn chưa quên. Đó là cuộc tình thơ giữa hai người thơ: anh Tạ Ký (Quốc Học) và chị Phùng Khánh (Đồng Khánh). Anh Ký với tôi người đồng hương (Quảng Nam) anh có tiếng là học trò giỏi và xuất sắc về thơ văn ở Huế:


“Học trò trong Quảng ra thi,
Thấy cô gái Huế chân đi không đành!”


Chị Khánh, lúc bấy giờ là người đẹp Đồng Khánh, tài năng văn chương cũng cân xứng với họ Tạ, một chín một mười. Những buổi chiều tan học đứng bên nầy cầu Trường Tiền nhìn những tà áo dài trắng thướt tha, trên hàng hàng lớp lớp xe đạp, hoặc trên những con thuyền nhỏ nhịp nhàng qua bến Văn Lâu, mới thấy hết được cái đẹp, cái thơ của Huế. Hình ảnh Huế thuở ấy như trăng tròn nằm trong giấc mơ tuổi ngọc chúng tôi vô-tư-lự. Rồi hai người yêu nhau. Từ những tâm sự trong khu vườn xanh ở Vỹ Dạ, Nam Giao, đến những gặp gỡ đêm trăng Bến Ngự, Đập Đá, tưởng chừng cuộc tình thơ ấy bền chặt lâu dài…
Tiếc thay, mối tình giữa đôi “trai tài gái sắc’ đã không nên duyên được, để lại cho đời những bài thơ son sắt não nùng.
Xin đọc lại một đoạn thơ của chàng:

“Ai về xứ mộng xứ mơ
Cho tôi gởi một vần thơ tặng nàng
Sông Hương lắm chuyến đò ngang
Chờ anh em nhé, đừng sang một mình!”


Và của nàng:

“Em về xứ mộng xứ mơ,
Bỗng nhiên em nhận vần thơ vội vàng
Sông Hương vắng chuyến đò ngang
Cắm sào em đợi, anh sang một lần”…


Chàng lo lắng:

“Xa xôi nhiều lúc vội quên,
Rằng em gái vẫn chong đèn đọc thơ
Vẫn cầm duyên để đợi chờ
Vẫn trông phượng đỏ hai bờ Hương Giang”…


Nàng trấn an:

Xa xôi cách mặt lòng gần,
Tờ thơ mấy đoạn chi bằng thấy nhau
Ngự Bình mặt trước lưng sau
Vẫn thường thay đổi mấy màu thông xanh
Giận mình chưa đạt lời nguyền
Anh không mong được những thuyền ấy đâu!
Khi mô người bỏ trầu cau
Cho anh biết để ủ sầu lên men
Để anh khêu nhỏ ngọn đèn
Viết trang tình sử cùng tên một người!”


Nào ngờ họ sớm chia tay vì tương lai sự nghiệp! Chàng phải vào Sài Gòn theo học Đại Học (ở Huế chưa mở trường) để nàng ở lại đêm ngày vò võ nỗi sầu. Một thờI gian sau, nóng lòng, Tạ Ký đăng một bài thơ trên báo Tiền Phong, nói lên những uẩn khúc tơ vò trong tâm tư tình cảm:


VIẾT TRANG TÌNH SỬ
Gởi Phùng Khánh
(Tạ Ký)

“Ai về xứ mộng xứ mơ,
Cho tôi gởi một vần thơ tặng nàng
Sông Hương lắm chuyến đò ngang,
Chờ anh em nhé, đừng sang một mình!
Chờ anh kể chuyện tâm tình.
Từ em theo đuổi những hình phù vân…
Thôi em đã lỡ một lần.
Mấy năm đau khổ đã dần vơi vơi…
Nghĩ thương có kẻ sai lời
Nghĩ thương em những mong đời anh nên!
Xa xôi nhiều lúc vội quên
Rằng em gái vẫn chong đèn đọc thơ
Vẫn cầm duyên để đợi chờ,
Vẫn trông phượng đỏ hai bờ Hương Giang
Chiều lên huyền hoặc bướm vàng
Em như công chúa mơ chàng thăm hoa.
Không, em tôi còn mẹ già
Còn đàn em dại cửa nhà cậy trông
Hễ ai nhắc chuyện lấy chồng
Thì em đôi má ửng hồng nên duyên!


Cũng trên tuần báo Tiền Phong, vài tuần sau Phùng Khánh “trả lời” Tạ Ký:


CHÉP TRANG TÌNH SỬ
Gởi Tạ Ký
(PHÙNG KHÁNH)

“Em về xứ mộng xứ mơ
Bỗng nhiên em nhận vần thơ vội vàng
Sông Hương vắng chuyến đò ngang
Cắm sào em đợi, anh sang một lần !
Mùa thu áo biếc bâng khuâng
Chim trời lẻ bạn ngàn trùng nhớ thương !
Con tằm còn để tơ vương
Người thơ còn để mấy đường thơ duyên
Đêm đêm sông nước u huyền,
Đêm đêm mơ ước như thuyền sóng dâng !
Xa xôi cách mặt, lòng gần
Tờ thơ mấy đoạn chi bằng thấy nhau !
Ngự Bình mặt trước lưng sau
Vẫn thường thay đổi mấy màu thông xanh
Chờ anh em nguyện chờ anh,
Chờ anh em nguyện mối tình nên duyên!”


Bẵng đi một thời gian lâu, phải có đến 5, 7 năm sau, trên báo Tiền Phong lại xuất hiện một bài thơ, sau đây, gởi Phùng Khánh của Tạ Ký :


XIN
Gởi Phùng Khánh
(Tạ Ký)

“Chỉ xin một nửa miệng cười
Chỉ xin một phút gần người yêu thương !
Chỉ xin một chút dư hương
Để làm duyên suốt nẻo đường viễn du !
Tình duyên thì đã tạ từ,
Năm năm đấy nhỉ, thực hư thế nào ?
Má còn làm thẹn hoa đào
Mắt còn làm nhạt ngàn sao trên trời ?
Tóc còn xanh thuở hai mươi
Đại dương còn sóng hai bờ thuở xưa !
Từ ngày lạc một thế cờ
Đắng cay nhiều nỗi, ngẩn ngơ, khóc thầm
Trang tình sử, truyện tri âm,
Khổ đau ai thấu được tâm sự này ?
Phong yên từ độ những ngày
Hậu đình hoa, cũng cau mày thế nhân
Đỉnh đồng chưa vững ba chân
Hai thuyền thì đã phong trần cả hai…”


Cuộc tình thơ Tạ Ký – Phùng Khánh được kết thúc bi đát như thế nào và âm hưởng của nó còn đọng mãi trong tâm hồn hai người, những bạn bè thân hữu của họ. Trước 1975, khi bình đọc thơ tôi trên báo Bông Lúa của Nguyễn Vỹ anh Ký có dẫn ra một đoạn thơ của anh cũng mang tâm trạng chán chường :


“Viết một bài thơ buồn nữa đây,
Nhìn qua khung cửa ánh sao gầy
Chao ơi, ba chục năm rồi nhỉ,
Lòng vẫn còn mơ nguyệt Mái Tây!”


Còn chị Phùng Khánh ? Tôi nghe người ta nói, từ đó, chị đi tu, bây giờ là “sư Bà” của một ngôi chùa lớn tại Sài Gòn. Sư bà thuyết pháp rất hay bằng nhiều thứ tiếng và đông đảo Phật tử xa gần ngưỡng mộ.
Anh Tạ Ký sống một cuộc đời rất nghệ sĩ, “lang bạc kỳ hồ, sáng say chiều xỉn” nhưng cư xử với bạn bè và mọi người không ai bằng. Anh chết đi (1985) tại Sài Gòn đã để lại cho hậu thế nhiều thơ văn, “Sầu ở lại” là tập thơ được giải Khôi Nguyên của Tổng Thống Nguyễn Văn Thiệu lúc ấy. Trong đó cũng không tập trung đủ những bài thơ của anh đã đăng tải rải rác trong các báo, kể cả mấy bài tôi viết hôm nay. Anh còn vợ và hai con hiện sống ở Hoa Kỳ.
Xin thắp nén hương và gởi những lời nguyện cầu đến người bạn lớn tài hoa, kém may mắn.


Ghi chú:
Phùng Khánh tức Ni sư Trí Hải - đã qua đời ngày 07 tháng 12 năm 2003