Nguyễn Khuyến sinh ra / ở nước Nam (*), chưa hề ra khỏi cõi biên cương, một hôm nghe tiếng con chim lạc / ở Mỹ (**) xa xăm, bỗng ngỡ ngàng!

Một tiếng trên không ngỗng nước nào... Giữa ngày ai cấm mình chiêm bao? Ông nghe, chắc rớt hai dòng lệ, chắc nhói lòng đau? Một chút đau!

Ô! Con chim ngỗng lạc bầy, bay / ở Washington tuyết phủ đầy, trời cuối năm, mà, ai cũng biết, tiếng buồn không giục, mắt cay cay...

Những người xa xứ, ai tư lự, thương xót mình chưa? Ðã một lần? Ðất nước hỡi ơi, là bóng, bọt, ai từng chới với một mùa Xuân!

Ôi nước Nam ta, hỡi nước mình, giậm chân một chỗ vẫn điêu linh! Mấy chùm trước ngõ hoa năm ngoái... Ráng bước, khôn lìa được lối quanh!

Ở đây, buồn quá, tôi thương nhớ, cọng khói hoàng hôn, Nguyễn Khuyến ơi! Mấy chùm trước ngõ hoa năm ngoái, ai đợi chờ ai một nụ cười?

Chép lại hai câu, lòng đẵm lệ, nghe mình như lạc bóng chiều nao! “Mấy chùm trước ngõ hoa năm ngoái, một tiếng trên không ngỗng nước nào!”.

(*) Nước ta tên là nước Nam (Nam quốc sơn hà), ai cũng biết. Biển của nước ta là biển Nam (Nam Hải), ai cũng biết. Vậy mà, trời ơi!
(**) Nguyễn Khuyến sinh ra ở nước Nam, làm quan trong triều đình nhà Nguyễn, chưa hề xuất ngoại công tác, chưa hề lưu vong khi nước mất vào tay người Pháp, thế sao lại nghe được tiếng ngỗng kêu ở Tiểu Bang Washington / Mỹ, vào một ngày nào đó, cuối năm? Hay là “đồng thanh tương ứng”?

Trần Trung Tá