|
1- Lược sử: * Cụ Phan ( 1796 - 1867 ), hiệu Lương Khê, người Ba Tri, Bến Tre, con ô, bà Phan Thanh Ngạn và Lâm thi Bút. Nhà nghèo, mẹ mất sớm. Cha tục huyền. Nhưng kế mẫu rất thương con chồng. Nhờ thế PTG mới được đi học. PT G thông minh học rất giỏi và đậu Tiến sĩ năm 1826.
Cụ Phan Thanh Giản là Tiến sĩ đầu tiên của miền Nam!
2- Bài Thơ Đăng Hoàng Hạc Lâu và bài dịch:
Năm 1834, Minh Mạng thứ 15, Ô. Phan Thanh Giản đi sứ Trung Quốc. Khi ngang qua ngôi lầu nổi tiếng Hoàng Hạc Lâu, Ô đã lên thăm và ngắm cảnh HHL. Dưới đây là bài thơ Đăng Hoàng Hạc Lâu của PTG:
登黃鶴樓
藩清簡
昔時鶴已何年去？
千載人從南極臨。
鸚鵡洲前芳草綠，
晴川閣上白雲深。
半簾落日浮江漢，
一片寒流送古今。
滿目煙波轉惆悵，
悠悠塵夢拾秋心！
Diễn Nôm:
ĐĂNG HOÀNG HẠC LÂU
Tích thời hạc dĩ hà niên khứ ?
Thiên tải nhân tòng Nam cực lâm.
Anh vũ châu tiền phương thảo lục,
Tình Xuyên Các thượng bạch vân thâm.
Bán liêm lạc nhật phù Giang Hán,
Nhất phiến hàn lưu tống cổ câm (kim)
Mãn mục yên ba chuyển trù trướng,
Du du trần mộng thập thu tâm.
Phan Thanh Giản
Dịch Nghĩa :
Ngày xưa chim hạc không biết đã đi năm nào,
Bây giờ có người ngàn năm sau từ miền cực Nam đến.
Chỉ còn thấy trước bãi Anh Vũ cỏ thơm xanh mởn,
Trên gác Tình Xuyên mây trắng thấy sâu thăm thẳm.
Nửa vành mặt trời lặn nổi trên giòng Giang Hán,
Một giòng sông lạnh cứ lạnh lùng chảy mãi tự xưa nay.
Nhìn thấy khói sóng bao la trước mắt mà lòng biết bao buồn bã.
Trong cuộc đời mộng ảo mênh mông nầy cũng chỉ gom nhặt được lòng hoài cảm trong mùa Thu mà thôi. Cảnh Thu buồn, khách ngắm Thu buồn theo...!!
Câu cuối,có thể Cụ Phan chơi chữ,vì chữ THU秋ở trên, chữ TÂM 心ở dưới, nếu ghép lại, ta sẽ có chữ SẦU 愁." Yên ba giang thượng sử nhân Sầu " của Thôi Hiệu.
Dịch thơ:
Lên Lầu Hoàng Hạc
Hoàng hạc bay cao tự thuở nào ?
Phương Nam viễn khách ghé chơi lầu
Mây đùn nõn trắng Tình Xuyên các
Cỏ dệt thơm xanh Anh Vũ châu
Giang Hán nửa vành trôi lấp loáng
Cổ kim sông lạnh cuốn sâu sâu
Bâng khuâng khói sóng ôm dòng biếc
Cõi mộng tâm Thu gặm nỗi sầu
Nguyễn Minh Thanh phụng dịch
3 - Tâm sự của cụ Phan Thanh Giản:
Qua tiểu sử và thơ văn của cụ Phan, ta thấy lúc nào Cụ cũng ưu tư về ân vua, tình nhà, nợ nước, về thế sự thăng trầm.
Trong bài thơ Ký Nội, PTG đã nhờ hiền thê là Bà Trần thị Hoạch
thay Ô. phụng dưỡng cha mẹ lúc Ô. bận rộn việc quan xa nhà.
Ký Nội ( dặn vợ )
Từ thuở vương mang mối chỉ hồng
Lòng này ghi tạc có non sông.
Đường mây cười tớ ham dong ruổi,
Trướng liễu thương ai chịu lạnh lùng.
Ơn nước nợ trai đành nỗi bận,
Cha già nhà khó cậy ai cùng.
Mấy lời dặn bảo cơn ly biệt,
Rằng nhớ rằng quên lòng hởi lòng.
PT G
Rồi, qua bài " Tự Thán ", Cụ tỏ ý lo lắng trước nền văn minh của Tây Phương, muốn thức tỉnh triều đình, nhưng chẳng ai tin, tương tự như truyện Ô. Nguyễn Trường Tộ!!
Tự Thán
Từ ngày đi sứ tới Tây kinh
Thấy việc Âu châu phải giật mình
Kêu tỉnh đồng bang mau kíp bước
Hết lời năn nỉ chẳng ai tin
PT G
Cho đến việc " ba tỉnh lại chầu ba ". Cụ đau đớn biết ngần nào, bao công lao hãn mã trôi theo dòng Cửu Long, đến đổi Cụ phải quyên sinh!!!
Tuyệt Cốc ( nhịn đói )
Trời thời, đất lợi, lại người hòa
Há để người coi phải nói ra
Lăm trả ơn vua đền nợ nước
Đành cam gánh nặng ruổi đường xa
Lên ghềnh xuống thác, thương con trẻ
Vượt bể trèo non, tủi phận già
Những tưởng một lời an bốn cõi
Nào hay ba tỉnh lại chầu ba!!
PT G
Cả đời cụ Phan Thanh Giản lúc nào cũng lo thế nước lòng dân. Thương thay lòng trời không tựa. Cụ đành cam " Ninh thọ tử, bất ninh thọ nhục ". Danh ngôn:
Kẻ tiểu nhân có nhiều lần để chết. Người quân tử chỉ cỏ một lần để chết !
4 - Phần kết
Bồi hồi cảm thương Cụ Phan đã tuẫn tiết. Cũng chính là cảm thương cho mệnh nước nổi trôi, cho mệnh dân tộc Việt Nam điêu linh chưa biết ngày nào mới hết ?? !!
Từ năm Cụ tuẫn tiết 1867 cho đến nay, hơn 150, nước VN, dân VN vẫn lận đận lao đao...!!
Biết bao giờ cho bé thơ có đủ trường ốc học hành. Để cho quý nữ nhi khỏi đi " làm dâu xứ ngoại, làm ôsin ", khỏi phải bán.... Để cho nam nhi khỏi đi ra nước ngoài " trồng cỏ ", ăn cắp...
Để cho Lạc Hồng nở mặt với bốn biển năm châu...?!!
Tưởng niệm cụ Phan, hậu sinh có bài thơ nhỏ:
Lương Khê Phan Thanh Giản
Nặng lòng hiếu đạo mộng khoa danh
Mẹ mất khó khăn vẫn học hành
Văn uyển uyên thâm mưu quốc sách
Quan trường tận lực kế dân sanh
Thương nhà cha yếu lời lâm biệt
Giúp nước vua mong việc bất thành
Tuẫn tiết ngậm ngùi... thời phải thế
Lương Khê Tiến Sĩ nguyệt cao thanh
Nguyễn Minh Thanh kính bút
Và câu đối kính dâng Cụ :
Khoa danh mài miệt cực thân học hành thành công nên tiến si.̃
- Hoạn lộ tận tâm vị quốc tính toan thất bại phải quyên sinh !!
Tuy nhiên Cụ Phan đã:
" Lưu thủ đan tâm chiếu hãn thanh "- VTTường
Và là:
"Anh hùng mạc bả doanh thâu luận,
Vũ trụ trường khan tiết nghĩa lưu." - TK
Đành rằng tiền nhân đã " Lưu thủ đan tâm ". Đã " Tiết nghĩa lưu "...
Song, đau lòng biết bao, khi mà công lao của quý tiền nhân đã cuốn vào chân mây trắng, trôi theo dòng nước xanh.
Xót xa hãn mã theo dòng nước
Tổ Quốc thuyền nan biển sắp chìm...!!
Có sự ngẫu nhiên:
Năm mất của cụ Phan Thanh Giản ( 1867 ) , cũng là năm sinh của cụ Phan Bôị Châu. Và cả hai Nhà Ái Quốc thiết tha với dân tộc đều là họ Phan. Nhân đây xin chép bài Thống Khốc Giang Sơn của cụ PBC:
Thống khóc giang san dữ quốc dân
Ngu trung vô kể chửng trầm luân
Thủ tâm vị liễu thân tiên liễu
Tu hướng tuyền đài diện cố nhân
PBC
(Thương khóc non sông với quốc dân
Tài hèn không vớt được trầm luân
Lòng này chưa hả thân đà chết
Thẹn xuống hoàng tuyền gặp cố nhân ) - khuyết danh
Đọc bài thơ Thống Khốc Giang Sơn của cụ Phan Bội Châu, chúng ta thấy niềm đau Núi Sông của Cụ, to lớn đến ngần nào...!! Cũng như cụ Phan Thanh Giản đã xót xa than:
" Những tưởng một lời an bốn cõi
Nào hay ba tỉnh lại chầu ba!! "
Ngoài trời trăng nghiêng mái
Chim côi buồn khắc khoải
Gió lạnh tạt qua mày
Cố quốc ngùi... mây bay... mây bay...!!
Nguyễn Minh Thanh biên soạn
( GA, 17 - 7 - 2023 )
Nguồn:
lylang.blogspot.com
Thivien.net
Wikipedia tiếng Việt
TNĐT - DNTĐ - Trịnh Vân Thanh.....
|
Home
Giới thiệu
Tác giả
Diễn đàn
Ảnh & Nhạc
Liên lạc
