Phiếm đàm : Thủ thuật "nói ngược" trong Thơ
                             ( Tặng : Bạn thơ Châu Thạch - Đà Nẵng )
                                             -----------

   Xuất phát từ "tiếng Trung / Hán ngữ", người Hoa họ nói ngược : từ
 cái nhìn thấy đầu tiên để tạo ra chữ "tượng hình"...Ví dụ : nhìn ra
 bãi đất vàng "hoàng thổ" thấy một con vật to (ngưu) đấy là con Bò (
 Hoàng Ngưu), trông xuống ao hồ (thủy) thấy một con vật to (ngưu) đấy
 là con trâu ( Thủy Ngưu). Tiếng Hoa nói mục đích trước rồi mới hành
 động :"Ngã đáo Đồ Thư Quán khứ" - Tôi (vì) đến Thư Viện  (nên mới)
 đi... Vì thế Thơ cổ Trung Hoa (Đường thi) thường diễn tả (nói) ngược
 so với cách diễn tả (nói) xuôi của tiếng Việt ta :

           *Đình xa tọa ái Phong lâm vãn
            Sương diệp hồng ư nhị nguyệt hoa

           ( Dừng xe chiều ngắm rừng Phong thẳm
            Lá đỏ hơn hoa giữa tháng hai  )
                       Sơn hành - Đỗ Mục

           * Bạch vân thiên tải không du du
           (Mây trắng nghìn thu lởn vởn hoài)
                  Hoàng Hạc lâu - Thôi Hiệu

   Cái độc đáo của Thơ cổ Trung Hoa ( Đường thi) là "ý tại ngôn ngoại"-
 ý ngoài lời, đã được ông cha ta vận dụng  khá tuyệt vời vào Thơ Việt (
 một cách "nói ngược" cũng dễ gây nhầm lẫn với người không sành Thơ )
 ví dụ một câu Kiều :

            "Đêm đêm Hàn thực, ngày ngày Nguyên tiêu "
   Đúng ra phải là : đêm đêm Nguyên tiêu, ngày ngày Hàn thực... nhưng
 đó là nói xuôi, ở đây Tố Như tiên sinh nói ngược là có ý : ngày đêm
 nào cũng được vui như những ngày ấy.

    Cách viết " Văn ngược" này được các Thi sĩ Thơ mới tiếp thu cộng
 thêm với tính Tượng trưng của thơ Pháp đã đưa hình tượng Thơ Việt hiện
 đại lên đỉnh cao, gây ấn tượng mạnh mẽ :

    * Ô ! hay buồn vương cây Ngô đồng
      Vàng rơi ! vàng rơi ! thu mênh mông
                               (Bích Khê)

    *Sóng gợn tràng giang buồn điệp điệp
     Con thuyền xuôi mái nước song song
                    Tràng giang - Huy Cận

    *Sao trìu mến thân yêu đâu vắng cả ?
     Trơ vơ buồn và không biết kêu ai
                       Hàn Mạc Tử

    * Gươm thiêng lấp lánh bên lưng nhẹ
      Ngựa hí vang lừng trận gió may
                       Thái Can

    *Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói
     Mai Châu mùa em thơm nếp xôi
                       Quang Dũng

    * Cái đêm hè ấy ai ra tắm
      Để cả bầu trời phải tắt trăng
    *"Thác dải yếm" cởi tung hàng Cúc bướm
     Thỏa đằm mình tắm suối với Người yêu
                               (NK)

    Chao ôi, khả năng mạnh nhất của Thơ là khả năng biểu cảm. Một câu
 Thơ hay thường phải đạt 4 yếu tố  là "ý mới, tứ lạ, hình tượng Thơ
 sống động, ngôn ngữ Thơ tinh luyện ,nhạc điệu Thơ truyền cảm, có tính
 đột ngột tạo được ấn tượng mạnh mẽ.
 "Nghệ thuật chỉ làm nên bài Thơ, còn Trái tim mới thành Thi sĩ "...
 Thơ là Thơ là thế ? !

             Hà Nội  17-6-2018
    Đêm xem World Cup - Nguyễn Khôi