Nguyễn Ngọc Kiên dịch

Lục Du (陸游, 1125-1209) tự là Vụ Quan (務観), hiệu Phóng Ông (放翁), người Sơn Âm, Việt Châu (nay thuộc Nhạn Môn Đạo, tỉnh Sơn Tây), thời Nam Tống ông đã làm quan Tri châu, Tri phủ, còn làm quan Quốc sử biên tu, ông là một vị thi nhân ái quốc. Sống vào thời kỳ hai hai triều Tống Kim đánh nhau, Lục Du trở thành một người rất trăn trở vì mất nước. Khi đó người Nữ Chân (vương triều Kim) đã đánh chiếm xuống phía nam, đất nước chia 5 xẻ 7, dân tình ly tán loạn lạc. Ông đã từng vào đất Nam Trịnh (Tứ Xuyên hiện nay) theo phong trào chống Kim, đã từng mặc giáp cưỡi ngựa vượt qua sông Vị cùng những toán kỵ mã yêu nước, ban đêm đột kích quân Kim nhiều lần. Ông có “Kiếm nam từ chuyên tập” lưu truyền đến nay.

Thời tuổi trẻ ông đã bị một bi kịch về chuyện hôn nhân. Năm 20 tuổi ông kết hôn với người em cô cậu tên Đường Uyển (唐婉). Mẹ Lục Du không thích Đường Uyển và cũng không tán thành cuộc hôn nhân này, đã cưỡng ép họ li hôn. Đường Uyển đã đi tái giá với người khác và Lục Du thì cũng lấy vợ khác. Mười năm sau hai người gặp lại nhau ở Thẩm Viên (沈園) Lục Du viết lên tường một bài từ rất bi phẫn là “Thoa đầu phượng” (釵頭鳳). Không lâu sau, Đường Uyển chết, Lục Du vẫn còn lưu luyến mãi, viết bài thơ tình nổi tiếng “Thẩm viên” (沈園) được truyền tụng đến ngày nay. Chúng tôi xin giới thiệu hai bài “Thẩm viên” về mối tình bất hủ này và bài “Quán viên” của Lục Du.

沈園 其一

城上斜陽畫角哀，
沈園非復舊池臺。
傷心橋下春波綠，
曾是驚鴻照影來。

Phiên âm:

THẨM VIÊN KÌ 1

Thành thượng tà dương hoạ giốc ai,
Thẩm viên phi phục cựu trì đài.
Thương tâm kiều hạ xuân ba lục,
Tằng thị kinh hồng chiếu ảnh lai.

Dịch nghĩa:

VƯỜN THẨM (Bài1)

Đầu thành, mặt trời xế bóng, tiếng tù và rầu rĩ. Vườn Thẩm lúc này đài ao không được như xưa. Đau lòng nhìn những con sóng xanh mùa xuân vỗ chân cầu. Nơi này đã bao lần bóng hồng in đáy nước.

Dịch thơ:

V Ư Ờ N T H Ẩ M (Bài 1)
Bóng xế thành hôm tiếng ốc đưa,
Đài, ao vườn Thẩm chẳng như xưa
Đau lòng nhìn sóng xuân xanh vỗ,
Cầu nọ, bóng hồng mấy độ qua

沈園 其二

夢斷香消四十年，
沈園柳老不吹綿。
此身行作稽山土，
猶吊遺蹤一泫然。

Phiên âm:

THẨM VIÊN KÌ 2

Mộng đoạn hương tiêu tứ thập niên,
Thẩm viên liễu lão bất xuy miên.
Thử thân hành tác kê sơn thổ,
Do điếu di tung nhất huyễn nhiên.

VƯỜN THẨM (Bài 2)

Mộng đứt hương tan đã bốn mươi năm. Cây liễu già trong vườn Thẩm không còn giăng tơ nữa. Thân này dẫu mai sau phải chôn vùi ở đất Cối Kê thì vẫn còn nhỏ lệ thương viếng dấu người xưa.

Dịch thơ:

VƯỜN THẨM (Bài 2)
Mộng đứt hương tan bốn chục năm,
Liễu già vườn Thẩm hết tơ giăng.
Kê Sơn dẫu có vùi thân xác
Vẫn nhỏ dòng châu khóc dấu nàng!

灌園

少攜一劍行天下，
晚落空村學灌園。
交舊雕零身老病，
輪囷肝膽與誰論？

Phiên âm:

QUÁN VIÊN

Thiếu huề nhất kiếm hành thiên hạ,
Vãn lạc không thôn học quán viên.
Giao cựu điêu linh thân lão bệnh,
Luân khuân can đảm dữ thuỳ luân (luận)?

Dịch nghĩa:

TƯỚI VƯỜN

Lúc trẻ đeo gươm đi khắp thiên hạ
Khi có tuổi về xóm vắng học tưới vườn
Bạn cũ tàn rụng thân mình già yếu
Tâm sự uẩn khúc biết bàn cùng ai

Dịch thơ:

TƯỚI VƯỜN

Lúc trẻ đeo gươm khắp bốn trời

Già về xóm học tưới vườn thôi

Bạn xưa tàn rụng, thân già yếu

Nỗi lòng u uẩn tỏ cùng ai.