Tác giả Ngô Tằng Giao: ...Sách chỉ muốn ghi lại những cảm xúc về Đà Lạt của những ngày tháng cũ với bao niềm thương nỗi nhớ. Cái tình này thời luôn đậm đà, mãi chân thật và xác thực....


Thay Lời Kết Luận

Ngoài trời mưa vẫn rơi rả rích! Lửa hồng trong lò sưởi vẫn tiếp
tục tỏa ra hơi nóng ấm áp. Hay phải chăng chính là những tình
cảm nhung nhớ về Đà Lạt những ngày tháng cũ của khoảng hơn
150 người viết đã đem lại sự ấm áp cho tâm hồn người xa xứ?
Hãy nghe TRỊNH THANH THỦY khi ngắm nhìn thành phố cũ,
thấy có quá nhiều thay đổi, mở lời tình cảm phát biểu:
“Bất cứ sự phát triển nào cũng có hai mặt tiêu và tích cực. Tuy
nhiên, theo tôi dù cho Đà Lạt có thay đổi đến đâu đi nữa. Tâm
thức hoài cổ của cư dân ngày cũ có vằng vặc cao vợi mấy tầng đi
nữa. Tình mến yêu Đà Lạt của mọi người vẫn còn nguyên đấy.
Chỉ cần một bức tranh, một bài hát, một nhắc nhở ân cần, tấm
lòng người đi xa sẽ sẵn sàng quay lại để nhớ về và thương mến.
Có lẽ Đà Lạt mãi mãi là bông hoa miền cao nở rộ trên triền đồi ký
ức của những kẻ phải lưu vong xa xứ.”
Hãy nghe TẠ THỊ BÍCH THỦY ngậm ngùi kết luận:
“Sự thay đổi chỉ ở hình thức. Nhưng linh hồn Đà Lạt thì vẫn còn
đó. Vẫn bàng bạc quanh đây. Nơi đầu đường góc phố. Bên tường
cũ, nét sơn xưa. Làm sao em quên được một đoạn văn trong trong
nhật ký đời mình: “Sau vẻ hoạt náo của ngày, đêm đã trả lại cho
Đà Lạt vẻ đẹp tự ngàn xưa. Như người con gái khuê các, sau bao
thăng trầm vẫn giữ được cho mình một nét quý phái, phong lưu
trưởng giả. Linh hồn Đà Lạt thì sẽ không bao giờ mất. Linh hồn Đà
Lạt thì sẽ tồn tại cho đến thiên thu.”
KHÁNH LY trong “Bài Tình Ca Nhỏ” cũng từng dãi bày tâm sự:
“Cái thành phố đó nếu bạn đến một lần là sẽ nhớ mãi. Ðến rồi
không muốn rời đi. Ði rồi lại muốn trở lại. Nhưng đó là Ðà Lạt của
40 năm về trước, một Ðà Lạt hiền lành như ngô khoai, trong sạch
đẹp đẽ thơm như hoa hồng nhung, ngọt ngào như chuối La Ba và
thủy chung như những hàng thông thẳng đứng suốt đời chỉ reo
mãi một khúc nhạc hiền hòa.”
Còn VI KHUÊ thương nhớ thành phố Đà Lạt vô vàn cũng đã
phải u buồn mà kết luận:
“Trên con đường tìm kiếm hạnh phúc, một thứ hạnh phúc
tương đối mà con người có thể mưu cầu được cho mình, phải
chăng với người dân Đà Lạt ngày nay, Đà Lạt ngày xưa đã là một
thiên đường đánh mất?”

412

Niềm thương, nỗi nhớ Đà Lạt những ngày tháng cũ kể sao cho
hết. Chất chồng biết bao kỷ niệm thân thương. Càng xa Đà Lạt lâu
thời nỗi nhớ nhung lại càng đậm đà... Hết nhớ người, nhớ cảnh
lại nhớ đến tình... Tình với Đà Lạt mãi mãi chung thủy. Luôn luôn
trọn vẹn. Hòa nhập cùng với tình người, tình thiên nhiên vạn vật,
tình quê hương đất nước... Dù cho “vật đổi” nhưng lòng người
chẳng dời thay!
Dù biết rằng Đà Lạt chỉ như một “quán trọ” ta tạm dừng chân
trong dòng đời! Mà nghĩ cho cùng thời có lẽ cả cõi trần gian này
cũng chỉ là một “quán trọ” trong vòng sinh tử luân hồi đấy mà thôi!
Nhưng dễ ai mà đã “thoát tục” để xả đi mọi tình cảm, quên được
những dấu ấn sâu đậm Đà Lạt xưa đã ghi khắc trong lòng người!
Mở đầu cuộc du hành trong giả tưởng về Đà Lạt ta đã thả hồn
theo tiếng nhạc trong bản “Ai lên xứ Hoa Đào” của HOÀNG
NGUYÊN và kế đó là bao điệu nhạc dập dìu của các nhạc sĩ khác.
Bản nào cũng tha thiết tình cảm. Điệu nào cũng gợi thương gợi
nhớ! Tình với Đà Lạt giàn trải cả trên đồi cao lẫn dưới lũng thấp.
Chập chùng giữa núi rừng xa thẳm. Lững lờ trên mặt suối trong
hồ lặng. Cuồn cuộn theo thác gieo nước bạc. Bềnh bồng với mưa
giăng sương phủ. E ấp khắp hoa đồng cỏ nội... Để ngưng bước
chân phiêu lãng về chốn cũ có lẽ thích hợp nhất là thay vào bằng
bản nhạc đầy rung cảm có tiêu đề là “Tình yêu như bóng mây”
của nhạc sĩ SONG NGỌC. Lời ca sĩ khẽ âm vang, thất thiết tha:
“Rồi mai tôi sẽ xa Đà Lạt. Thành phố này xin trả lại cho em.
Ngàn thông buồn chiều nay im tiếng. Ngôi giáo đường lặng đứng
suy tư.
Rồi mai tôi sẽ xa Đà Lạt. Đồi núi buồn xin gửi lại cho em. Và
con đường mù sương giăng mắc. Hai đứa hôm nào lạnh buốt
trong tình yêu.
Rồi mai tôi sẽ xa. Tình yêu như bóng mây. Tình yêu cơn gió
bay... hương thời gian phai. Rồi mai tôi cố quên. Người đi như
bóng chim. Người đi đâu dễ quên kỷ niệm đau thêm.
Rồi mai tôi sẽ xa Đà Lạt. Thành phố chiều sương khói buồn
riêng em. Còn bao điều sao em không nói? Tôi cúi đầu từ giã Đà
Lạt ơi.”
Nhạc bản “Tình yêu như bóng mây” mãi âm vang trong lòng
người Đà Lạt ở khắp bốn phương trời. Xin cúi đầu ngậm ngùi hát
theo: “Giờ đây tôi đã xa Đà Lạt. Thành phố này xin trả lại cho
em...”. Đà Lạt ơi! Dù ta không còn được sống trên mảnh đất Đà
Lạt chăng nữa nhưng có một điều chắc chắn là Đà Lạt mãi mãi
vẫn còn sống trong ta, trong trái tim bao người xa xứ!

413

Tình Người Phố Núi

Đà Lạt mộng mơ đẹp tuyệt vời
Thương về đồi núi khuất trùng khơi,
Trao niềm nhung nhớ theo mây nổi
Buông nỗi ngậm ngùi với lá rơi
Văng vẳng tiếng xưa nguồn thác bạc
Chập chờn dáng cũ rặng đào tươi
Chất chồng kỷ niệm lòng ly khách
Cho gửi chút tình Phố Núi ơi!

Tâm Minh Ngô Tằng Giao


414

Tài Liệu Tham Khảo

- ALAN PHAN, “Ai lên xứ hoa đào” & “L’Eau Vive”.
- BÁC MÙ, “Đạo Phật trong tâm hồn tôi”.
- BÍCH ĐÀO, “Thương tiếc Lê Uyên Phương.”
(Đặc San Xuân 2000, Hội Thân Hữu Đà Lạt Nam Cali, USA).
- BÙI BÍCH HÀ, “Dalat trong kỷ niệm”
(Đà Lạt Giai Phẩm Xuân Giáp Tuất, VA, USA, 1994).
- CAO HỮU ĐẠT, “Đà Lạt trong ký ức tuổi thơ”.
- CAO NGUYÊN, “Đà Lạt và hoa tuyết bay”.
- CẦU ĐẤT
- CHRISTIANE ĐINH BẠCH NGA, “Nhớ trường xưa”
(Tiếng Sông Hương, TX, USA, 1999).
- CHỬ BÁ ANH, “Tưởng nhớ về Đalat nhân dịp 100 năm
thành lập thành phố này” (Phụ Nữ Diễn Đàn, số 107, 12/1992).
- CHỬ NHỊ ANH “Những con đường ký ức thời Văn Học”.
- CHỬ TỨ ANH, “Đoản khúc cho Ba”.
- CÔ BÉ QUÀNG KHĂN ĐỎ, “Một thời để nhớ”.
- DƯƠNG TẤN HẢI, “Những con ma trên Đà Lạt”.
- ĐÀO THỊ AN “Đà Lạt, nỗi nhớ tháng ba”.
- ĐINH CƯỜNG, “Mùa Đông ngắm Đà Lạt trong nỗi nhớ”
(Thể thao Văn Hóa VN, 11-2013)
- ĐINH LANG (ĐINH TIẾN DŨNG), “Đà Lạt và cuộc đời tôi”
(Dallas, TX, USA, 3/2004).
- ĐINH VĂN CỬ, “Lính và những lần Tết sắc tộc”
(Đa Hiệu, số 26, CA, USA, 2/1992).
- ĐỖ VĂN, “Xứ hoa đào 40 năm về trước”
(Đà Lạt Giai Phẩm Xuân Giáp Tuất, VA, USA, 1994).
- FORGET-ME-NOT, “Đà Lạt trong nỗi nhớ” & “Trường xưa”.
- HÀ BỈNH TRUNG,
“Nhớ về Đà Lạt” (Dấu Chân Viễn Khách, Thơ, VA, USA, 1995).
“Trở về Đà Lạt thương yêu”
(Ngàn Dặm Thương Yêu, Thơ, VA, USA, 1999).
“Đà Lạt xa xưa...” (Thuyền Trăng, Thơ, VA, USA, 2001).
- HẢI THANH, “Chùa Linh Sơn Đà Lạt”.
- HẢI VÂN, “Trầm tư Đà Lạt” & “Thôn chè Cầu Đất và cà phê
Tùng” (Tập Văn Thành Đạo, Giáo Hội PGVN, số 19, 1991).

415

- HÀNG NGỌC HÂN, “Chuyện về Khánh, ‘Vòng tay nào cho em?’”
(Đặc san Bùi Thị Xuân - Đà Lạt, Houston, TX, USA, 3/2001).
- HOÀNG TRỌNG HÀN, “Dường như là phép lạ”
(Uống Nước Nhớ Nguồn, Tuyển tập văn, CA, USA, 1987-1988).
- HOÀNG ĐỨC, “Đà Lạt chất ngất bao kỷ niệm”.
- HỒNG BẢO, “Đà Lạt xa xưa” (Kỷ Nguyên Mới, số 12, 9/2001).
- HỒNG LIÊN, “Đà Lạt, một buổi chiều tàn”
(Đà Lạt Tưởng Niệm Dưới Mặt Đất, CA, USA, 1985).
- HỒNG THỦY, “Nhớ Đà Lạt” (Kỷ Nguyên Mới, số 43, 4/2004).
- HUYỀN KHÔNG, “Đà Lạt nghìn trùng”
(Đà Lạt Tưởng Niệm Dưới Mặt Đất, CA, USA, 1985).
- HUY PHƯƠNG, “Tạp ghi”.
- HUỲNH SƠN, “Nhớ Đà Lạt”.
- HỮU NGUYÊN
- HỨA HOÀNH, “Sự hình thành và phát triển thành phố Đà Lạt”
(Làng Văn, số 130, Toronto, Canada, 6/1995).
“Đalạt, khung trời kỷ niệm”
(Đà Lạt Giai Phẩm Xuân Giáp Tuất, VA, USA, 1994).
- KHÁNH GIANG, “Đà Lạt với du khách” (Thời Nay, SG,1959).
- KHÁNH LY,
“Một nơi để nhớ” (Đà Lạt Tưởng Niệm Dưới Mặt Đất, CA, 1985).
“Đà Lạt... nhớ” (Đặc San BTX –THĐ Đà Lạt, CA, USA, 1999).
“Bên đời hiu quạnh” (The Official Site Of Khanh Ly).
“Thuở ấy mưa hồng” (DVD).
“Hôm nay thức dậy” (Thời Báo số 7, CA, USA, ngày 2-8-1991).
- KHƯƠNG HỮU ĐIỂU, “Hoài ức: Đà Lạt và Lycée Yersin”
- KIÊM THÊM, “Đà Lạt, niềm thương, nỗi nhớ”
(Đà Lạt Tưởng Niệm Dưới Mặt Đất, CA, USA, 1985).
- KIM THANH, “Đá nát, vàng phai kỷ niệm”.
- LẠI VĂN LONG, “Đà Lạt, tuổi thơ không quên”.
- LÃM THÚY, “Đà Lạt, của người nghìn thu”
(Còn nguyên nỗi ngậm ngùi, Thơ, MD, USA, 2000).
- LÊ NGỌC TRÙNG DƯƠNG
- LÊ QUỲNH MAI, “Nhân 45 năm ngày mất của Nhất Linh - Phỏng
vấn nhà văn Nguyễn Tường Thiết
(Hợp Lưu số tháng 7 & 8, CA, USA, năm 2008).
- LÊ TRIỀU PHƯƠNG, “Hương thơ Quách Tấn”.
- LÊ UYÊN PHƯƠNG,
“Âm nhạc từ thiên đường”
(Đặc San Bùi Thị Xuân-Trần Hưng Đạo Đà Lạt, CA, USA, 1999).
“Tuổi nhỏ, những cây đàn và Đà Lạt”
(Đà Lạt - Giai Phẩm Xuân Giáp Tuất 94, Bắc Cali, USA, 1994).

416
“Không có mây trên thành phố Los Angeles”
(Nhà Xuất Bản Tân Thư, CA, USA, 1990).
- LÊ VĂN PHÚC, “Tán đào” (Văn Nghệ Tiền Phong, số 615,
2001) & “Mùa xuân dưới dốc Nhà Bò”.
- LỆ HẰNG, “Thung Lũng Tình Yêu” (Truyện dài, SG, VN, 1972).
- MAI THÁI LĨNH, “Kỷ niệm...”
- MẠNH ĐANG, “Ký ức Đà Lạt, dư âm & dư hương” (3-2014).
- MIÊN DU ĐÀ LẠT, Thơ, “Đà Lạt buồn ơi”, “Người em Bùi Thị...”,
“Đà Lạt chờ nhau trong mơ” & “Đà Lạt như áng mây trôi”.
- MINH VŨ HỒ VĂN CHÂM, “Đà Lạt trong ký ức tôi”.
- MINH NGỘ NGUYỄN THÁI HAI, “Đà Lạt và người xưa”.
- NGHIÊU MINH, Thơ, “Bao nhiêu năm mới có ngày này”,
“Đà Lạt của người tôi yêu” & “Tháng Tư dương đào”.
- NGỌC GIAO, “Đà Lạt... mùa hoa” (Đa Hiệu, số 40, 10/1995).
- NGÔ TẰNG GIAO (TÂM MINH)
“Bài thơ cuối cùng cho Đà Lạt”
(Đặc san Hội Ái Hữu Đại Học Đà Lạt, Houston, TX, USA,1998).
“Thương về Đà Lạt xa xưa” (Kỷ Nguyên Mới, số 1, VA,10/2000).
“Nhớ thương Đà Lạt mù sương” (Kỷ Nguyên Mới, số 25, 2002).
“Đà Lạt nguồn thơ”
(Bên Này Nỗi Nhớ, Đặc san Thụ Nhân, Hội Ái Hữu
Cựu Sinh Viên Viện Đại Học Đà Lạt - TX, USA, Thu/2004).
“Đà Lạt trong kỷ niệm”
(Cỏ Thơm, số 28, 29 và 30, VA, USA, 2004 và 2005).
“Đà Lạt tình buồn” (Đặc san Bùi Thị Xuân và Trần Hưng Đạo
Vùng Hoa Thịnh Đốn, USA, số mùa Xuân 2005).
“Bóng dáng Đà Lạt trong nhạc Nguyễn Đức Nam”
(Kỷ Nguyên Mới, số 83, VA, USA, 9/2007).
“Đà Lạt, thành phố ngàn hoa”
(Đường Thông Năng Tĩnh, Đặc san Thụ Nhân, Hội Ái Hữu Cựu
Sinh Viên Viện Đại Học Đà lạt, TX, USA, 2008).
“Bóng dáng Đà Lạt trong thơ Nhất Tuấn” (Cỏ Thơm, số 52,2010)
- NGÔ XUÂN HẬU, “Đà Lạt trong sương”
(Đà Lạt Tưởng Niệm Dưới Mặt Đất, CA, USA, 1985).
- NGUYÊN ĐẠT, “Tìm lại cà phê Domino Đà Lạt”.
- NGUYỄN ANH TUẤN,
“Khúc giao cảm giữa tâm thức của bi kịch và đỉnh núi hoang vu”
(Đà Lạt Tưởng Niệm Dưới Mặt Đất, CA, USA, 1985).
- NGUYỄN BÁ TRẠC, “Ngọn cỏ bồng, Toàn tập”, (CA, USA,1999).
- NGUYỄN CÚC, “Notre Dame des Oiseaux”
(Tiếng Sông Hương, TX, USA, 1999).
- NGUYỂN ĐÌNH CƯỜNG, “Đà Lạt mấy ngày đầu tháng tư 75”.

417

- NGUYỄN ĐỨC NAM,
“Mưa trên thung lũng hồng” (Ngày Mai, VA, USA, 1996).
- NGUYỄN HỮU TRANH, “Đà Lạt năm xưa”.
- NGUYỄN MẠNH TRINH,
“Tháng bảy, không có mây trên thành phố Los Angeles”
(Tạp ghi văn nghệ, Hoa Thịnh Đốn Việt báo, USA, 6-7-2007).
“Đà lạt, ma túy tình yêu và Lê Uyên Phương...”
(Tạp ghi văn nghệ, Hoa Thịnh Đốn Việt báo, USA, 9-7-2009).
“Lệ Khánh, Em là gái trời bắt xấu”
- NGUYỄN MINH TÂM, “Sơ lược về trường Bùi Thị Xuân”
(Tiếng Sông Hương, TX, USA, 1999).
- NGUYỄN NGỌC CHÍNH, “Hồi ức một đời người”.
- NGUYỄN NHÂN BẰNG, “Sơ lược về trường Trần Hưng
Đạo Đà Lạt” (Tiếng Sông Hương, TX, USA, 1999).
- NGUYỄN QUANG TUYẾN, “Nhớ mì Quảng Đà Lạt”.
- NGUYỄN QUÍ NHƠN, “Nhặt cánh hoa rừng bên thác Datanla”
(Thụ Nhân, Đặc san Paris, Pháp, 1999).
“Khả Cà hay một nét thương nhớ Dalat trong tim tôi”.
- NGUYỄN SỸ TẾ, “Nhớ về cố Linh Mục Nguyễn Văn
Lập, nguyên viện trưởng Viện Đại Học Dalat xưa”
(Tưởng Niệm Đức Ông Nguyễn Văn Lập, ĐH Dalat, 2002).
- NGUYÊN TÁNH, “Hãy để tất cả thế giới bị tiêu diệt và chỉ xin
chừa lại Đà Lạt” (Đà Lạt Tưởng Niệm Dưới Mặt Đất, CA, 1985).
- NGUYỄN THỊ HÀM ANH
(Sóng Thần, Giai Phẩm Xuân Quý Mùi, VA, USA, 2003).
- NGUYỄN THỊ NGỌC DUNG (Virginia, USA)
“Vòng tay vĩnh biệt” (Sài Gòn Nắng Nhớ Mưa Thương, VA, 1996
& Phượng Vẫn Nở Bên Trời Hà Nội, VA, 1998).
“Đường chiều Đà Lạt” & “Bên hồ Than Thở”
(Điểm Trang Làm Dáng Cuộc Đời, VA, USA, 1999).
- NGUYỄN THỊ NGỌC DUNG (Vancouver, Canada),
“Đà Lạt, nhớ”.
- NGUYỄN TƯỜNG THIẾT, “Nhất Linh và Đà Lạt”
(Giai Phẩm Xuân Giáp Tuất 94, Đà Lạt Bắc Cali, USA, 1994).
“Chai rượu khai xuân” (2009).
- NGUYỄN VĂN BA, “Đà Lạt qua tem thư”
(Việt Nam, CA, USA, số 3398 ngày 12, 11/1999).
- NGUYỄN VĂN HUY, “Đà Lạt, một trăm năm sau nhìn lại”
(Diễn Đàn Phụ Nữ, số 189-191, CA, USA, 1999-2000).
- NGUYỄN VĂN LỤC, “Nam Phương Hoàng Hậu”.
- NGUYỄN VŨ, “Bài thánh ca buồn”.

418

- NGUYỄN XUÂN HOÀNG, “Đalat khi tôi vừa mới lớn”
(Đà Lạt Giai Phẩm Xuân Giáp Tuất, VA, USA, 1994).
“Giáng sinh hãy chờ” (Đặc San Hội Ái Hữu Bùi Thị Xuân - Trần
Hưng Đạo Đà Lạt, CA, USA, 1999).
- NGUYỄN XUÂN THIỆP, “Những ngày Đà Lạt”
(Đặc San Bùi Thị Xuân Đà Lạt, Houston, TX, USA, 2001).
“Tản mạn bên tách Cà Phê” (Trẻ Magazine, 2012).
- NGỰ THUYẾT, “Đà Lạt (Đào Thoát, tập truyện, CA, USA, 1998).
- NHẤT TUẤN, “Truyện chúng mình”
(Khai Trí tái bản, SG, VN, 1964).
- NINA, “Anh Lộc của tôi” (Tiếng Sông Hương, TX, USA, 1999).
- PHẠM CAO HOÀNG, “Mơ cùng tôi giấc mơ Đà Lạt” (VA 2013).
- PHẠM CÔNG THIỆN, “Đà Lạt, tưởng niệm dưới mặt đất”
(Đà Lạt Tưởng Niệm Dưới Mặt Đất, CA, USA, 1985).
- PHẠM DUY, “Hồi Ký” (Hồi Ký 1, Thời thơ ấu - Vào đời).
- PHẠM MAI HƯƠNG, “Thảnh thơi cõi đời” & “Âm dương mờ ảo”.
- PHẠM MAI TRANG, “Đà Lạt, tôi và kỷ niệm”.
- PHẠM TÍN AN NINH “Đà Lạt trời mưa”.
- PHẠM, T.M. “Đà Lạt, như một đóm than hồng”
(Ở Một Nơi Nào, CA, USA, 1995).
- PHẠM VIỆT TRANG, “Tâm tình với Dalat” (Đặc San Hội Ái Hữu
Bùi Thị Xuân - Trần Hưng Đạo Đà Lạt, CA, USA, 1999).
- PHẠM XUÂN ĐÀI, “Những năm thật là tươi đẹp ở Đà Lạt”
(Đặc San Xuân 2000, Hội Thân Hữu Đà Lạt Nam Cali,CA, USA).
- PHAN NGHÈ, “Đà Lạt trong ký ức tôi”
(Giai Phẩm Xuân Giáp Tuất 94, Đà Lạt Bắc Cali, USA, 1994).
- PHAN THÁI, “Đà Lạt”, Thơ (Tài liệu riêng).
- PHONG VŨ, “Đà Lạt tình ca”, “Xuân Hương hồ mộng” & “Nghĩ
về Đà Lạt” (Cõi Thơ Trường Mộng, Thơ, Canada, 2001).
- QUANG (GIÀ CƠ), “Đà Lạt trong trái tim tôi”.
- QUÁCH TẤN, (Quách Giao sưu tầm và biên soạn)
“Bóng Ngày Qua” (Nhà XB Văn Nghệ TP. HCM, VN, 2000).
- QUẢN THỤY HOÀI, “Bài thơ hoa cho em”.
- QUỲNH ANH, “Vầng trăng kỉ niệm” & “Giấc mơ hoa”
(Tình Trong Cõi Mộng, Thơ, VA, USA, 1998).
“Đà Lạt trong mơ” (Văn Tập, số 4, Ottawa, Canada, 2001).
- TẠ THỊ BÍCH THỦY, “Dalat trong trái tim tôi”.
- TÂM ĐẠT, “Tôi đi bay”
(Đặc San Kỷ Yếu Trưng Vương Hoa Thịnh Đốn, USA, 2003).
- THẢO CHI, Thơ, “Trang nhật ký cho Đà Lạt”.
- THẨM DIỄM HOA, “Dalat lointain”.
- THIÊN HƯƠNG, “Đà Lạt, những hương vị khó quên” (5/2010).

419

- THỦY TRÚC, “Đà Lạt” (Kỷ Nguyên Mới, số 51, VA, 12/2004).
- TÔN THẤT AN CỰU, “Nam Phương Hoàng Hậu, Bà Hoàng Hậu
cuối cùng của triều Nguyễn”
(Kỷ Nguyên Mới, số 59, VA, USA, 8/2005).
- TRẦN CAO LĨNH, “Cao nguyên miền Nam thông xanh suối bạc”
(Vietnam Quê Hương Muôn Thuở, Gif Sur Yvette, Pháp, 1988).
- TRẦN ĐẠI BẢN, “Văn Học, Đà Lạt và quê hương”.
- TRẦN MỘNG TÚ, “Đường cũ”
(Đặc San Xuân 2000, Hội Thân Hữu Đà Lạt Nam Cali, USA).
- TRẦN NGỌC TOÀN, “Đà Lạt xưa và nay”
(Tuần báo Đời Nay, Xuân Quý Mùi, VA, USA, 2003).
- TRẦN THỊ DIỆU TÂM, “Nhớ ngày di tản”.
- TRẦN THỊ XUÂN LAN, “Thư của Xuân Lan Trần Thị
viết từ Hoa Thịnh Đốn gửi cho người em gái ở Đàlat”
(Đà Lạt Giai Phẩm Xuân Giáp Tuất, VA, USA, 1994).
- TRẦN UYÊN THI, “Nhân đọc hai bài thơ về một thành phố mù
sương.” (Virginia, USA, 2007-2008).
- TRẦN VẤN LỆ, “Hãy giết tôi đi để tôi quên Đà Lạt”
(Diễn Đàn Thanh Niên, CA, USA, 1991).
“Đà Lạt ơi”, “Đà Lạt buồn ơi” & “Hồi âm sương” (Thơ).
- TRỊNH CÔNG SƠN, Bách khoa toàn thư mở Wikipedia.
- TRỊNH THANH THỦY
“Đà Lạt và giấc mộng Tây phương của tôi”.
- TRỌNG LỄ, “Nhớ về Đà Lạt”
(Đặc San Hội Người Việt Cao Niên Vùng HTĐ, Xuân 2002).
- TRÚC TIÊN, “Sông Vân thi thảo”, VA, USA, 1999.
- TRƯƠNG TOÀN, “Chuyện cũ thầy xưa”
(Đà Lạt Giai Phẩm Xuân Giáp Tuất, VA, USA, 1994).
- TRƯỜNG KỲ, “Tuyển Tập Nghệ Sĩ”
- TUẤN HUY, “Đồi Hương trong trí tưởng”
(Đà Lạt Tưởng Niệm Dưới Mặt Đất, CA, USA, 1985).
- TỪ KẾ TƯỜNG, “Kỷ niệm về một con đường”.
- TUỆ NGA, “Từ giòng sông trăng”, CA, USA, 2005.
- TUÝ HỒNG, “Hồi ký”.
- VĂN QUANG, “Đà Lạt xưa và nay”
(Vietmercury, số 259 ngày 9, 1/2004).
- VI KHUÊ, “Viếng mộ thi nhân Hàn Mặc Tử”
(Nguyệt san Kỷ Nguyên Mới, số 100, VA, USA, 4/2009).
- VI KHUÊ & CHỬ BÁ ANH, “Lịch sử một thiên đàng đánh mất”
(Đà Lạt Tưởng Niệm Dưới Mặt Đất, CA, USA, 1985).
- VI SAO, “Nhớ về Đà-Lạt”
(Tuần Báo Phố Nhỏ, số 220, VA, USA, ngày 30, 10/1992).

420

- VIÊN THỨC, “Zen Poetry”, Tập thơ (Tài liệu riêng).
- VIÊN TRÍ, “Đỉnh núi thiêng chim hót”
(Nhặt cánh vô ưu, Hà Nội, VN, 2005).
- VIỆT TRANG, Thơ và Bài viết (Tài liệu riêng).
- VŨ CHƯƠNG, “Tiểu sử Thục Vũ” (Đặc Trưng).
- VŨ LÂM, “Hình ảnh Đà Lạt trước năm 1975” & “Câu chuyện về
đường xe lửa Đà Lạt” (Đặc san Đà Lạt 2009, Hội cựu SVSQ
trường VBQGVN, San Diego, USA).
- YÊN HÀ, “Đà Lạt trăm tuổi” (Thế Kỷ 21, CA, USA, 9/1993).

*
- PETIT GUIDE ILLUSTRÉ DE DALAT
INDOCHINE FRANCAISE (1930).
- ĐÀ LẠT TƯỞNG NIỆM DƯỚI MẶT ĐẤT
1985, CA, USA, (Nhà xuất bản Thuận Hóa).
- ĐÀ LẠT GIAI PHẨM XUÂN GIÁP TUẤT, 1994, VA, USA.
- ĐÀ LẠT GIAI PHẨM XUÂN GIÁP TUẤT, 1994, CA, USA.
- ĐẶC SAN XUÂN 2000, CA, USA
(Hội ái hữu cựu học sinh Bùi Thị Xuân & Trần Hưng Đạo Dalat).
- TIẾNG SÔNG HƯƠNG, 1999, TX, USA.
- ĐÀ LẠT THIÊN ĐƯỜNG DU LỊCH (Mạnh Thường biên soạn)
(Nhà xuất bản Văn hóa Thông tin, VN, 2000).
- ĐÀ LẠT NĂM XƯA (Nguyễn Hữu Tranh biên soạn, VN, 2003).
- WEBSITE ĐẶC TRƯNG: dactrung.com
*

421
Muc Luc

THAY LỜI NÓI ĐẦU
AI LÊN XỨ HOA ĐÀO (1)

- ĐÀ LẠT TRƯỚC 1975 VÀ BÁC SĨ YERSIN............................2
- CAO NGUYÊN LANG BIANG VÀ HUYỀN THOẠI...................13
(Étienne Tardif, Gabrielle M. Vassal, P. Duclaux,
Le Chemineau, Ngọc Giao, Hoàng Anh Tuấn)
- BỘ TỘC LẠCH VÀ CHILL .....................................................22
(Nguyễn Hữu Tranh, Étienne Tardif)
- THÚ RỪNG ĐÀ LẠT........................................................26
(Yersin, Nguyễn Hữu Tranh, A. D’André, P. Duclaux)
- NHÀ ĐỒNG BÀO THƯỢNG .............................................28
(Nguyễn Văn Ba)
- BÓNG DÁNG NGƯỜI THƯỢNG.......................................30
(Ngự Thuyết, Vi Sao, Phan Nghè, Trần Cao Lĩnh,
Alan Phan, Đinh Văn Cử)
- CON NGƯỜI ĐÀ LẠT......................................................35
(J.J. Vassal, Khánh Giang, Nguyễn Văn Huy, Trần Cao Lĩnh,
Nguyễn Anh Tuấn, Kiêm Thêm, Khánh Ly, Việt Trang)
- ĐÀ LẠT BỐN MÙA..........................................................40
(Việt Trang, Sư Viên Thức, Tâm Minh, Văn Trí & Hoàng Lang)
- LÊN ĐÀ LẠT BẰNG ĐƯỜNG SẮT.....................................44
(Nguyễn Ngọc Chính, Minh Vũ Hồ Văn Châm, Quang Già Cơ,
Hồng Thủy, Nguyễn Xuân Thiệp, Trần Vấn Lệ)
- LÊN ĐÀ LẠT BẰNG ĐƯỜNG BỘ.......................................51
(Hứa Hoành, Hải Vân, Từ Kế Tường, Nguyễn Thị Ngọc Dung,
Trúc Tiên, Nguyễn Thị Hoàng, Nguyễn Ngọc Chính )
- LÊN ĐÀ LẠT BẰNG MÁY BAY ..........................................57
(Hoàng Xuân Hãn, Ngự Thuyết, Minh Vũ Hồ Văn Châm,
Tâm Đạt, Huy Phương, Khánh Ly, Lê Ngọc Trùng Dương)
- DẠO QUANH ĐÀ LẠT MỘT VÒNG.....................................63
(Minh Ngộ Nguyễn Thái Hai, Trần Ngọc Toàn, Vi Khuê,
Cao Hữu Đạt, Việt Trang)
- THEO BƯỚC CHÂN RONG RÊU.......................................74
(Khánh Ly, Vi Sao, Alan Phan, Nguyễn Xuân Thiệp,
Trần Đại Bản, Thủy Trúc, Nguyễn Ngọc Chính, Nguyên Đạt,
Thiên Hương, Nguyễn Quang Tuyến, Phạm Mai Hương,
Quách Tấn, Hàn Mặc Tử, Trụ Vũ)

422

- BỨC TRANH THỦY MẠC.................................................90
(Quách Tấn, Khánh Giang, Trúc Tiên, Lê Uyên Phương,
Phan Thái, Nguyễn Thị Ngọc Dung, Lam Phương,
Nguyễn Sỹ Tế, Cam Lĩnh, Việt Trang, Lan Hinh, Tâm Minh,
Trần Vấn Lệ, Túy Hồng)
- BÓNG CHIẾC XE LAM...................................................100
(Nam Giao)
- TIẾNG XE THỔ MỘ.......................................................101
(Lại Văn Long, Quách Tấn, Hàn Mặc Tử, Cam Lĩnh)
- ĐỒI CAO LŨNG THẤP THÔNG NGÀN..............................104
(P. Munier, Hoàng Xuân Hãn, Nhất Tuấn, Vũ Đức Nghiêm,
Tâm Minh, Hà Bỉnh Trung, Trần Cao Lĩnh, Quách Tấn và
Hàn Mặc Tử, Mạnh Đang, Phạm Mạnh Cương, Trường Kỳ,
Cam Lĩnh, Lệ Hằng)
- SUỐI TRONG HỒ LẶNG................................................113
(Thanh Tuyền, Trường Kỳ, Minh Kỳ và Dạ Cầm, Khánh Ly,
Quách Tấn và Hàn Mặc Tử, Cam Lĩnh, Phong Vũ, Việt Trang,
Trúc Chi, Trúc Tiên, Tô Giang Tử, Nguyễn Thị Ngọc Dung,
Sư Huyền Không, Hồng Vân, Lê Uyên Phương,
Nguyễn Ngọc Chính, Lệ Hằng)
- THÁC GIEO NƯỚC BẠC................................................126
(Hứa Hoành, Quách Tấn và Hàn Mặc Tử, Cam Lĩnh,
Việt Trang, Nguyễn Văn Ba, Nguyễn Quí Nhơn)
- MƯA GIĂNG SƯƠNG PHỦ.............................................133
(Vi Khuê, Quách Tấn và Hàn Mặc Tử, Việt Trang, Đức Huy,
Ngyễn Xuân Thiệp, Phạm Tín An Ninh, Tâm Minh, Tuyền Sơn,
Huệ Thu, Nhất Tuấn, Tuệ Nga, Lê Triều Phương,
Trần Uyên Thi, Trần Cao Lĩnh, Ngô Xuân Hậu,
Minh Kỳ & Dạ Cầm, Vũ Thành An)
- TRĂNG SAO ĐẮM ĐUỐI................................................148
(Quách Tấn và Hàn Mặc Tử, Hà Xuân Tế, Hải Linh,
Trần Uyên Thi, Quách Giao)
- THÀNH PHỐ NGÀN HOA...............................................152
(P. Munier, Hoàng Anh Tuấn, Quách Tấn, Tâm Minh, Huệ Thu,
Trần Mộng Tú, Tuệ Nga, Phong Vũ, Nguyễn Bá Trạc,
Nhất Tuấn, Quản Thụy Hoài, Thiên Hương)
- HOA ĐÀO ĐÀ LẠT.........................................................161
(Vi Khuê, Tâm Minh, Ngự Thuyết, Quỳnh Anh,
Nguyễn Tường Giang, Phong Vũ)
- AI LÊN XỨ HOA ĐÀO....................................................166
(Vương Trùng Dương, Hoàng Nguyên, Nguyễn Ánh 9)

423

- EM LÀ GÁI TRỜI BẮT XẤU...............................................171
(Lệ Khánh, Nguyễn Mạnh Trinh, Hàng Ngọc Hân,
Nguyễn Thị Hàm Anh, Vũ Chương, Thục Vũ)
- TRUYỆN CHÚNG MÌNH.................................................178
(Nhất Tuấn)
- THÀNH PHỐ VĂN HÓA..................................................184
(Vi Khuê, Từ Kế Tường, Việt Trang, Nguyễn Minh Tâm,
Huệ Thu, Miên Du Đà Lạt, Trần Vấn Lệ, Nguyễn Thị Ngọc Dung,
Kiêm Thêm, Nghiêu Minh, Nguyễn Nhân Bằng, Từ Công Phụng,
Nguyễn Ngọc Chính, Trần Đại Bản, Mai Thái Lĩnh,
Trần Ngọc Toàn, Trương Toàn, Hoàng Đức, Nguyễn Cúc,
Christiane Đinh Bạch Nga)
- CHUÔNG VỌNG TRẦN GIAN..........................................203
(Tâm Minh, Nhất Tuấn, Nguyễn Ngọc Chính, Nguyễn Vũ,
Nguyễn Thị Ngọc Dung, Lệ Khánh, Sư Viên Trí, Bác Mù,
Bửu Ấn & Nguyễn Đình Tuân)
- CHÚT DUYÊN VĂN NGHỆ..............................................217
(Sư Tâm Ngộ, Hứa Hoành, Sư Viên Ngộ Lê Trung Trang Nishio,
Phạm Mai Hương, Tâm Minh, Việt Trang, Sư Viên Thức,
Thẩm Diễm Hoa)
- CÁC DINH THỰ...............................................................223
(Hứa Hoành)
- VUA BẢO ĐẠI VÀ HOÀNG HẬU NAM PHƯƠNG.................226
(Tôn Thất An Cựu, Bảo Đại, Nam Phương, Nguyễn Văn Lục)
- ĐÀ LẠT ĐẦU THÁNG TƯ 1975........................................233
(Mạnh Đang, Trần Thị Diệu Tâm, Nguyễn Đình Cường)
TÌNH YÊU NHƯ BÓNG MÂY (239)

Khánh Giang (240) Sư Huyền Không (241) Huệ Thu (242)
Lê Uyên Phương (246) Bích Đào và Nina (251) Khánh Ly (254)

Nguyễn Tường Thiết và Nhất Linh (260)
Chử Bá Anh và Vi Khuê (269) Chử Tứ Anh (272)
Chử Nhị Anh (273) Trần Đại Bản (274) Nguyễn Minh Diễm (275)

Trần Cao Lĩnh (276) Trần Vấn Lệ (277)
Nguyễn Thị Ngọc Dung (USA) (280) Bùi Bích Hà (282)
Hồng Thủy (284) Quỳnh Anh (286) Phạm Duy (289)
Hà Bỉnh Trung (293) Lê Văn Phúc (296)
Đinh Lang và Diễm Liên (301) Nguyễn Đức Nam (304)
Vũ Đức Nghiêm (308) Vương Đức Lệ (310) Miên Du Đà Lạt (310)
Phạm Xuân Đài (312) Vũ Lâm (313) Hà Ly Mạc (314)
Lam Phương (316) Đỗ Văn (316) Phan Nghè (317)

424

Lê Thị Ý (319) Nguyễn Quí Nhơn (320) Nguyễn Xuân Hoàng (322)
Trần Huy Sao (325) Nguyễn Cúc (326) Anh Tâm (328)
Ngự Thuyết (329) Phạm Mạnh Cương (333)
Nguyễn Ngọc Chính (333) Anh Bằng (335) Phạm T. M. (336)
Huỳnh Sơn (338) Hoàng Trọng Hàn (339)
Trần Thị Xuân Lan (340) Nguyên Tánh (342) Kiêm Thêm (342)
Nguyễn Anh Tuấn (344) Phạm Công Thiện (344) Hồng Liên (345)
Nguyễn Xuân Thiệp (346) Đinh Cường (349)Tuấn Huy (350)
Hứa Hoành (351) Tống Nữ Mộng Hoa (352) Bùi Giáng (354)
Yên Hà (355) Phong Vũ (356) Diệu Hương (358) Lãm Thúy (359)
Nghiêu Minh (360) Cầu Đất (362) Nguyễn Tất Nhiên (363)

Thảo Chi (365) Thiên Hương (366)

Hoàng Trọng & Hồ Đình Phương (368) Trịnh Thanh Thủy (369)
Duy Khánh (371) Nguyễn Thị Ngọc Dung (Canada) (372)
Tạ Thị Bích Thủy (374) Dương Tấn Hải (376) Tuyền Sơn (378)
Đào Thị An (379) Hồ Mỹ Hạnh (381) Mạnh Đang (382)
Kim Thanh (383) Lại Văn Long (386) Cao Nguyên (387)
Phạm Cao Hoàng (388) Hải Vân (389) Phạm Mai Hương (391)
Phạm Mai Trang (392) Cao Hữu Đạt (394) Bùi Thanh Tiên (395)
Khương Hữu Điểu (397) Hoàng Bạch Mai (399)
Forget-Me-Not (399) Cô Bé Quàng Khăn Đỏ (401)
Văn Quang (403) Việt Trang (405).
THAY LỜI KẾT LUẬN (411)
Trịnh Thanh Thủy, Tạ Thị Bích Thủy,
Khánh Ly, Vi Khuê, Song Ngọc.
PHỤ BẢN (413)
THƠ: TÌNH NGƯỜI PHỐ NÚI
(Tâm Minh Ngô Tằng Giao)
TÀI LIỆU THAM KHẢO (414)
MỤC LỤC (421)

425

VÀI HÀNG VỀ SOẠN GIẢ
NGÔ TẰNG GIAO
Luật sư Đà Lạt
Bút hiệu TÂM MINH
Sinh tại Hà Nội. Trưởng thành tại Sài Gòn.
Lập nghiệp tại Đà Lạt.
Gia nhập Luật Sư Đoàn Sài Gòn năm 1962
và Ban Giảng Huấn Viện Đại Học Đà Lạt năm 1966.
Rời Đà Lạt vào Trung Thu năm 1988 và sau đó định cư tại
Virginia, Hoa Kỳ từ ngày Lễ Tạ Ơn (Thanksgiving) năm 1989.

Liên lạc:
giaongo@msn.com

Tâm Minh Ngô Tằng Giao

426